Kabinet verkoopt gebakken lucht - Hoofdinhoud

Klik op 'lees verder' onder de video voor mijn spreektekst tijdens de behandeling van de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie vandaag.

'Bij veiligheid denken we in de eerste plaats aan de veiligheid op straat en in de buurt. Maar veiligheid is meer. Het behelst ook de bescherming tegen de overheid. Het vertrouwen dat je eerlijk wordt berecht. Dat je je recht kunt krijgen. Over dat laatste zal ik spreken, over het eerste sprak collega Marcouch. Samen staan we voor hetzelfde en hebben we één doel: recht voor allen. Recht voor Allen was de leuze van Domela Nieuwenhuis in het prille begin van de sociaal-democratie. De omstandigheden zijn sindsdien veranderd, maar het doel is ongewijzigd gebleven.

De rechtsstaat staat voor de fundamentele overtuiging dat de wet in dit land regeert. Dat de wet en haar uitvoerders beschermen tegen discriminatie en ongelijkheid, tegen onrecht en misdaad. Dat rechtvaardigheid gelijk wordt verdeeld, ongeacht afkomst of portemonnee. In een rechtsstaat telt iedereen mee. De rechtsstaat moet beschermd om te laten beschermen. Hiervoor staat de PvdA pal.

Het vertrouwen in de rechtsstaat staat onder druk, incident na incident. Een toenemend aantal Nederlanders ziet de rechtsstaat als een gebouw dat alleen een ander beschutting biedt. De PvdA wil concrete maatregelen ter verbetering van het gebouw van de rechtsstaat. Geef het gebouw weer zo’n kwaliteit dat het de stormen van de publieke opinie kan blijven weerstaan. Dat lukt niet met de symboolpolitiek en de ondoordachte plannen die in de veiligheidsparagraaf van het regeerakkoord staan. Dat lukt niet met het voortzetten van het beleid van het vorige kabinet zonder hiervoor een deugdelijke financiële dekking te geven. Dat breekt slechts verder af.

De PvdA staat voor een eerlijke verdeling van rechtvaardigheid en veiligheid. Wij komen met concrete voorstellen om dit te realiseren. Vanuit onze ervaring weten wij dat hiervoor niet zozeer nieuwe wetgeving nodig is, maar dat het beter moet worden geregeld. De gereedschapskist is goed gevuld; de timmerman moet leren daar goed gebruik van te maken in plaats van steeds weer nieuw materiaal te kopen.

Gebakken lucht

Op dit moment mag je je verdedigen tegen een inbreker. Als daar door emotie teveel geweld bij komt kijken, is dat ook toegestaan. Wat niet mag is het recht in eigen hand nemen en alvast een voorschotje nemen op de straf door de inbreker tot moes te slaan als die al is uitgeschakeld.

Waarom komt premier Rutte, maar ook deze minister in de Volkskrant van zaterdag, dan met een verhaal dat dit kabinet het eindelijk mogelijk gaat maken dat je op mag treden tegen die inbreker terwijl dit al lang mag? Dat is het verkopen van gebakken lucht. Dat is je een stoer imago aanmeten op valse informatie.

Kent u de mop van de 3000 agenten die komen? Nee? Die komen niet. Daar is geen geld voor.

Hetzelfde laken en pak voor wat betreft de minimumstraffen. De achterliggende boodschap van het kabinet: de rechter straft te laag. Allereerst de vraag op of dat wel zo is: de rechter is de afgelopen decennia steeds strenger gaan straffen. En onderzoek wijst keer op keer uit dat een neutrale burger, voorzien van alle informatie, ongeveer gelijk straft aan de rechter. Op mijn vraag in hoeveel gevallen in 2009 de rechter lager heeft gestraft dan het voorgestelde strafminimum is geen antwoord gekomen. Het lijkt erop dat dit helemaal niet is uitgezocht. En bovendien laat dit kabinet gelukkig de mogelijkheid open in bijzondere gevallen lager te straffen. In sommige gevallen kan zwaarder straffen een goede deeloplossing zijn, maar daar helpt dit voorstel niet voor. Wat blijft er dan nog over dan wederom een plannetje dat voortkomt uit de onderbuik? Wederom: gebakken lucht. Wat wil deze regering. Welke ambitie heeft deze minister?

Verstrek de praktijk

Het is zeer frusterend voor bijna iedereen als door de politie aangebrachte zaken niet worden vervolgd door justitie wegens capaciteitsgebrek. De aangiftebereidheid neemt af, het vertrouwen in de overheid eveneens. Het is geld in het water gooien. Op dit moment lopen de achterstanden bij het Openbaar Ministerie en de rechtbanken al dramatisch op. In de begroting valt te lezen dat er wordt gekort op de rechterlijke macht. In 2011 houden zij hun capaciteit op niveau door in te teren op het eigen vermogen. In 2012 zal de capaciteit teruglopen. Kan de minister uitleggen hoe hij wil voorkomen dat de achterstanden oplopen?

Wij zijn ervan overtuigd dat straf moet volgen zo kort mogelijk na de daad: lik op stuk. De minister vindt dit ook. De eenvoudige zaken zijn in de afgelopen jaren echter al geselecteerd voor vormen van snelrecht. De enige manier om nu nog winst te boeken is zorgen dat beter wordt samengewerkt. Als een rechter snel moet vonnissen, moet het dossier klaar zijn, moeten de verdediging en de deskundigen hun werk hebben kunnen doen en moet er veelal achtergrondinformatie en een advies liggen van de reclassering. Alleen dan wordt snel, zorgvuldig, op maat en dus slim gestraft. Versterk de praktijk.

Justitie moet inzetten op een klantgerichte dienstverlening op kleine schaal en dat betekent voor de gewone zaken behandeling in de regio. Organiseer justitie niet de wijk uit, maar de wijk in. Zorg dat men weet wat er speelt. Of neem het schrikbarende lage oplossingspercentage van overvallen: Stel hiervoor lokale en gespecialiseerde overvalteams in bij de politie. Betrek daarbij andere partijen in de wijk en neem als minister de regie. In Almere heeft dit geleid tot een terugloop van het aantal overvallen van 60%. Alleen maar roepen om zwaardere straffen is echt een armoede bod. Een pasjessysteem voor coffeeshops kan in de grensstreek een goede oplossing zijn, maar is in Amsterdam een slecht idee: je dwingt de toeristen op straat te handelen. Benader de problemen lokaal. In Amsterdam wordt een probleem opgelost die daar niet bestaat en vergroot de criminaliteit door illegale verkoop

De rechter

Het gezag van de rechter ligt onder vuur. Vooropgesteld: keer op keer blijkt uit onderzoek dat de kwaliteit van de Nederlandse rechtspraak hoog is, dat de klanten van de rechtspraak in hoge mate tevreden zijn. Een instituut dat zo van vertrouwen afhankelijk is, moet niet onnodig worden beschadigd. Een instituut dat is ingesteld om het laatste woord te hebben, zal vaak kritiek krijgen van diegenen die dat niet accepteren. De macht van het laatste woord geeft de verantwoordelijkheid inzichtelijk en transparant te zijn, niet alleen in vonnissen. Het verwijt van 'old boys network' kan worden weggenomen als duidelijkheid wordt gegeven over de wijze waarop met kwaliteit, dan wel het ontbreken daarvan, wordt omgegaan. Waar de kritiek op de rechter terecht is, moeten we handelen. Maatregelen die helpen zijn een actieve en niet alleen in juridische woorden verpakte voorlichting vanuit de rechtbank. Verder moet de rechter uit zijn ivoren toren. Laat zien dat hij weet wat er speelt. Verplicht de rechter tot een jaarlijkse maatschappelijke stage in die gebieden en op die onderwerpen waar hij recht over spreekt.

Het CDA deelt onze mening, zo begreep ik uit de media. Zo houdt hij zijn kennis van de wijk en praktijk op pijl. Laat hem de Bijlmer bezoeken, de bajesboot of de jeugdinrichting. Voor alle rechtsgebieden geldt dat de kwaliteit erbij gebaad is als de rechter de uitvoeringspraktijk kent en daarvan op de hoogte blijft. Uiteindelijk moet de rechter minder een technocraat zijn en meer een probleemoplosser. Dat vraagt praktische kennis en lef.

De Partij van de Arbeid maakt zich sterk voor toegang tot het recht voor iedereen. Voor een openbaar ministerie dat diefstal uit een winkel vervolgt, maar ook diefstal op de beurs. Voor een samenleving die niet tolereert dat de onderwereld in de bovenwereld komt. Twee onderwerpen wil ik nader toelichten. Als eerste de versterking van de positie van de mensen die al dan niet tijdelijk hun zaken niet zelf kunnen regelen. Deze hierdoor zeer kwetsbare groep is aangewezen op bewindvoerders. Tot mij hebben zich een heel aantal slachtoffer van bewindvoerders gewend. Het werd al snel duidelijk dat de regelingen rond bewindvoering niet op orde zijn. Zo wordt in de praktijk niet gecontroleerd of de bewindvoerder het geld goed beheert, terwijl de betrokkene dit nu juist naar de aard van de zaak niet zelf kan. De rechter, die hiervoor is aangewezen, geeft er geen uitvoering aan; hij krijgt daar ook geen geld voor. Zorg nu dat een onafhankelijke en financieel deskundige persoon, zoals en accountant, deze controles gaat verrichten. Dat geeft echte bescherming, ook als de bewindvoerder een familielid is. Zonder controle zijn de onderbewindgestelden vogelvrij. Voor wat betreft de professionele bewindvoerders moeten de beroepsregels worden aangescherpt. Het moet niet zo zijn dat bewindvoerders deals met verzorgingshuizen kunnen maken, of mensen weigeren omdat ze schulden hebben. Het probleem is urgent. Een wetsvoorstel dat een eerste aanzet geeft ligt echter al jaren in de kast. Dit moet nu snel naar de Kamer. Hierbij een uitdrukkelijk verzoek aan de minister hiertoe. In het kader van recht voor allen als tweede het volgende: dit kabinet heeft een bezuiniging van 50 miljoen ingeboekt op de gefinancierde rechtsbijstand. De drempel voor mensen met een kleine beurs om hun recht te halen zal verder worden verhoogd. De PvdA maakt zich hard voor een gelijke toegang tot de rechter voor alle inwoners.

Recht voor allen tenslotte betekent ook dat witteboordencriminaliteit moet worden aangepakt. Dit weekend hebben we weer in de media mogen vernemen dat de pakkans voor faillissementsfraude zeer zeer klein is. Werknemers staan op straat, schuldeisers, veelal gewone burgers, kunnen naar hun centen fluiten. Door niet of nauwelijks op te treden geeft de overheid het verkeerde signaal af. Pak dit op minister.

De minister

Eén ministerie van veiligheid geeft ook mogelijkheden: als deze minister veiligheid breed ziet, dus naast handhaven en vervolgen ook inzetten op preventie, dan moet hij zich wel actief gaan bemoeien met de collega's van onderwijs, wijkaanpak, integratie enz. Met veiligheid als prioriteit voor dit kabinet ligt er een belangrijke coördinerende taak voor deze minister in het verschiet! Denk door departementale schotten en realiseer een echt geïntegreerde aanpak.

Wij geloven dat consequent handhaven van regels noodzakelijk is. Dat gezag moet worden gehandhaafd en overlast en misdaad ferm moet worden bestreden. Wij zijn ervan overtuigd dat dit alleen maar zin heeft als tezelfdertijd perspectief wordt geboden op een beter bestaan. Als misdaad loont zal niet snel worden gekozen voor de moeilijker weg van een opleiding. Maar zonder opleiding is de kans om op een fatsoenlijke manier te leven weer aanzienlijk kleiner. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Minister, doe wat werkt en geef recht aan allen!'