Provinciale Staten

De gekozen volksvertegenwoordiging van een provincie wordt Provinciale Staten genoemd. De Provinciale Staten stellen het beleid van de provincie vast en controleren de uitvoering daarvan door de Gedeputeerde Staten¹. Het aantal leden van Provinciale Staten hangt af van het aantal inwoners van de provincie. Dit is geregeld in artikel 8 van de Provinciewet².

De Commissaris van de Koning³ is voorzitter van Provinciale Staten. De leden van Provinciale Staten kiezen eens in de vier jaar de leden van de Eerste Kamer⁴.

Net als in andere gekozen lichamen organiseren de leden van de Provinciale Staten zich in politieke fracties.

Sinds 2003 is er in de provincies sprake van dualisme⁵, een scheiding tussen bestuur en volksvertegenwoordiging. De belangrijkste kenmerken daarvan zijn

• - 

  gedeputeerden kunnen niet tegelijkertijd lid zijn van Provinciale Staten. Statenleden die gedeputeerde worden, moeten dus hun lidmaatschap van Provinciale Staten neerleggen
• - 

  niet-Statenleden kunnen voortaan gedeputeerde worden
• - 

  gedeputeerden kunnen voor een jaar ontheffing krijgen van de verplichting om in de provincie te wonen
• - 

  de meeste bestuursbevoegdheden worden overgeheveld van Provinciale Staten naar Gedeputeerde Staten
• - 

  de ambtelijke en personele ondersteuning van Statenleden wordt versterkt
• - 

  Provinciale Staten krijgen het recht onderzoek te doen naar het door Gedeputeerde Staten gevoerde bestuur
• - 

  Gedeputeerde Staten moeten Provinciale Staten niet alleen op verzoek, maar ook op eigen initiatief informeren
• - 

  provincies worden verplicht een onafhankelijke provinciale rekenkamer in te voeren.

Voordien werden de leden van Gedeputeerde Staten uit de Provinciale Staten gekozen.

De verkiezing van Provinciale Staten is geregeld in de Kieswet⁶, de inrichting, taken en bevoegdheden zijn vastgelegd in de Provinciewet.

Om de vier jaar worden de leden van de Provinciale Staten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. Aan deze verkiezingen kunnen, naast de landelijke politieke partijen, ook provinciale partijen meedoen. De leden van Provinciale Staten kiezen eens in de vier jaar de Eerste Kamer⁴. Dat doen ze kort nadat ze zijn aangetreden. De laatste Provinciale Statenverkiezingen waren op 15 maart 2023.

• 1. 

  De Provinciale Staten kiezen minimaal drie en maximaal zeven gedeputeerden voor een periode van vier jaar. Deze Gedeputeerde Staten vormen met de commissaris van de Koning het dagelijkse bestuur van de provincie. Ieder lid van Gedeputeerde Staten (de gedeputeerde) heeft een eigen takenpakket (portefeuille), bijvoorbeeld financiën, ruimtelijke ordening, verkeer of welzijn. De commissaris van de Koning maakt als voorzitter deel uit van het College van Gedeputeerde Staten.
   
• 2. 

  De Provinciewet regelt het bestuur van de provincies en de organen die daarbij een rol spelen. De wet bevat regels over de inrichting van provincies en over de samenstelling en bevoegdheden van het provinciebestuur. Organen van de provincie zijn de (gekozen) Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten, de Commissaris van de Koningin, de provinciale rekenkamer, de ombudsman, de statencommissies, de secretaris en de griffier. In de Provinciewet staan ook bepalingen over de financiën van de provincie en over het toezicht door het rijk.
   
• 3. 

  De commissaris van de Koning (CvdK) vertegenwoordigt van oorsprong het koninklijk gezag in een provincie en treedt dan ook tegenwoordig nog in een provincie op als vertegenwoordiger van de Nederlandse regering. De commissaris van de Koning maakt deel uit van het provinciebestuur en is voorzitter van Provinciale Staten, maar officieel geen lid. Daarnaast maakt de commissaris van de Koning deel uit van het College van Gedeputeerde Staten en is daarvan voorzitter.
   
• 4. 

  De Eerste Kamer is deel van de volksvertegenwoordiging en heeft met name een rol op wetgevend gebied. Over een wetsvoorstel moet, als de Tweede Kamer het heeft aangenomen, ook door de Eerste Kamer worden gestemd. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel nog tegenhouden.
   
• 5. 

  Dualisme wil zeggen dat er een duidelijke scheiding is tussen kabinet en parlement. De regel die dan strikt genomen geldt, is: de regering regeert, het parlement controleert. In de praktijk is het gedrag van de Tweede Kamer echter vaak minder dualistisch.
   
• 6. 

  Deze wet bevat bepalingen inzake het kiesrecht en de verkiezingen van de leden van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer der Staten-Generaal, alsmede van de leden van provinciale staten en de gemeenteraden.'Het gaat dan onder meer over de wijze van kandidaatstelling, de registratie van partijen, de wijze van stemmen, het vaststellen van de verkiezingsuitslag en de aanvang en het einde van het lidmaatschap van een vertegenwoordigend lichaam.