Voor Polen dreigt uitbuit-CAO - Hoofdinhoud
Dit opinie-artikel verscheen dinsdag 23 augustus in NRC Handelsblad.
Als het kabinet onze arbeidsvoorwaarden serieus neemt verheft het zijn stem in Europa om de uitbuiting van Polen en oneerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt te stoppen, vinden Jan Marijnissen en Paul Ulenbelt.
De toestroom van Polen op de arbeidsmarkt werkt ontwrichtend: de Polen worden uitgebuit, Nederlandse werknemers worden verdrongen, en kleine ondernemingen en zelfstandigen worden uit de markt geduwd. Het kabinet moet beseffen dat het `nee’ tegen de Europese Grondwet ook een `nee’ was tegen de ongebreidelde liberalisering van de internationale arbeidsmarkt en de oneerlijke concurrentie die daar het gevolg van is.
Een aannemer heeft tekeningen en een offerte gemaakt voor de verbouwing van een woonhuis in Leiden. Na drie maanden heeft hij nog geen reactie en als hij poolshoogte gaat nemen, ziet hij vijf Polen aan de hand van zijn tekeningen het werk uitvoeren.
Een transportbedrijf in Oss heeft een personeelsstop voor Nederlandse chauffeurs, maar heeft in zes jaar tijd wel 1.100 Poolse chauffeurs in dienst genomen, want een Nederlandse chauffeur kost hem 3.600 euro per maand en een Pool de helft. Een tuinbouwbedrijf op Texel betaalt 30 Polen 200 euro per maand, eenvijfde van ons minimumloon.
Polen kunnen hier gerust werken, maar dan wel volgens de Nederlandse wetten en regels, want deze zijn geen belemmeringen voor een gezonde arbeidsmarkt, maar noodzakelijke voorwaarden hiervoor. Het kabinet moet de huidige ontwrichting stoppen en de negatieve gevolgen van de Europese liberalisering van de arbeidsmarkt inperken door vast te houden aan de bestaande wetten, regels en afspraken. Eerste belangrijke stappen zijn overheidstoezicht op naleving van CAO’s, een vergunningenstelsel voor uitzendbureaus en gemeentelijke controle op wie de verbouwingen uitvoert waarvoor vergunning is verleend.
Polen willen lange dagen maken tegen lage lonen en houden het rustig een half jaar vol op een camping. Dat is begrijpelijk: de werkloosheid in Polen bedraagt 20 procent, en onder jongeren is dat 40 procent en een uurloon van 1 euro is in Polen normaal.
Het kabinet verwachtte dat de toestroom vanuit Polen beperkt zou blijven en in de hand kon worden gehouden met behulp van tewerkstellingsvergunningen. Dat bleek niet het geval. Van mei tot oktober 2004 werden meer dan 25.000 tewerkstellingsvergunningen verleend aan Oost-Europeanen, merendeels Polen. Een tewerkstellingsvergunning is nodig voor mensen die alleen een Pools paspoort hebben en bij een Nederlandse werkgever of uitzendbureau aan de slag willen.
Er is echter ook een grote groep Polen die tevens de beschikking heeft over een Duits paspoort en zij kunnen door het vrije verkeer van werknemers in de EU gaan en staan waar ze willen. In westelijk Polen zijn zo’n 100 Nederlandse uitzendbureaus actief voor de tuinbouw en inpakwerk, en inmiddels ook voor de bouw. Zij werven timmerlieden, loodgieters, stukadoors en elektriciens.
En ongeacht hun paspoort kunnen álle Polen zich in Nederland vrijelijk aanbieden als zelfstandige. Volgens schattingen van de Raad voor Werk en Inkomen waren in 2004 tussen de 29.000 en 53.000 Polen werkzaam in ons land en dat aantal groeit rap.
Om paal en perk te stellen aan illegale arbeid door Polen en anderen zijn de boetes verhoogd: 4.000 euro per werknemer voor een particulier en het dubbele voor een bedrijf. Het lijkt een ferme aanpak, maar het haalt niks uit. De boete is te laag in vergelijking met de winst die kan worden behaald en ook de pakkans is nog steeds zeer gering. Het kabinet gaat onze CAO’s ook van toepassing verklaren op buitenlandse bedrijven die in Nederland actief zijn. In de bouw was dat al zo.
Een Pools uitzendbureau is straks dus gehouden aan de Uitzend-CAO. Maar de uitzendbureaus die `gespecialiseerd’ zijn in Polen, hebben een sluipweg gevonden om de Uitzend-CAO te ontduiken. Ongeveer dertig van deze bureaus zijn sinds maart 2004 verenigd in de Vereniging van Internationale Arbeidsbemiddelaars (VIA). Deze club heeft een jaar later een ,,CAO Arbeidsbemiddeling buitenlandse werknemers” afgesloten met de Landelijke Bedrijfsorganisatie Verkeer, een onbekende en onduidelijke organisatie die zich vakbond noemt.
De CAO zou moeten gelden voor 30.000 buitenlandse arbeiders en stelt dat het nettoloon gelijk moet zijn aan lonen die vaste werknemers in het bedrijf verdienen, maar dat er zaken van kunnen worden afgetrokken zoals huisvestingskosten, autokosten, woon-werkverkeer, vervoer van en naar het land van herkomst, ziektekosten. Voor pensioenen is niets geregeld en belasting en premies worden in Polen betaald. Dat is geen Uitzend- maar een uitbuit-CAO. De VIA heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om dispensatie van de Uitzend-CAO gevraagd, zodat ze deze uitbuit-CAO kunnen doorzetten.
De VVD wil met Bolkesteins dienstenrichtlijn de Europese arbeidsmarkt liberaliseren, waardoor de lonen in Nederland verder onder druk komen te staan, en we in heel Europa rondtrekkende paria’s krijgen. Inmiddels doen nu Oekraïeners het laagstbetaalde werk in Polen. De VVD in de Tweede Kamer wil niet dat voor buitenlandse bedrijven die in Nederland werken onze CAO’s gelden, zij hebben liever dat Nederlandse werknemers `stevig’ beconcurreerd kunnen worden op loonkosten.
`Otto Werkt’ is één van de grootste leden van de VIA. In haar Raad van Advies zitten onder anderen VVD-coryfeeën Hans Wiegel en Frank de Grave. De liberale `godfather’ Wiegel helpt dus om een uitbuit-CAO in elkaar te timmeren die de wens van de meerderheid van de Kamer onderuithaalt. VVD-staatssecretaris Van Hoof zou vervolgens de dispensatie moeten verlenen. Dit is een goed gecoördineerde aanval van de liberalen op de lonen, rechten en bescherming van Nederlandse werknemers en kleine ondernemers en zelfstandigen. Als het kabinet onze arbeidsvoorwaarden serieus neemt, slaat het deze aanval af en verheft het zijn stem in Europa om de uitbuiting van Polen en oneerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt te stoppen.
De EU wil dat Nederland zijn systeem van tewerkstellingsvergunningen voor buitenlanders opheft. Het kabinet gehoorzaamt gedwee en wil slechts een slappe meldingsplicht invoeren. Als we niets doen en in 2011 alle grenzen opengaan, is de ramp niet te overzien.