De Europese buren: een ring van vrienden of bufferstaten? - Hoofdinhoud
Voor de Assemblee van de Raad van Europa onderzoek ik de overeenkomsten die de Europese Unie sluit met derde landen om illegale migranten en asielzoekers over te dragen. Ik wil erachter komen of de Europese Unie zich daarbij houdt aan de mensenrechten en het Vluchtelingenverdrag. Wat gebeurt er met asielzoekers die naar een derde land worden overgedragen? Krijgen die een eerlijke kans op bescherming?
In de overeenkomsten wordt niet alleen afgesproken dat een land zijn eigen onderdanen moet terugnemen. Maar de Europese Unie wil ook vastleggen dat het land, bijvoorbeeld Marokko of de Oekraïne, iedereen terugneemt die door het land is heengereisd op weg naar Europa. Dergelijke clausules worden ook al lang opgenomen in handelsovereenkomsten met ACP-landen. Omwille van export van koffie en katoen, verklaren landen zich bereid om mensen toe te laten die niet hun burgers zijn. Maar welke garanties geeft dat deze mensen, die zo als ruilwaar in het vliegtuig belanden?
Het gaat om illegale migranten en afgewezen asielzoekers. Het asielverzoek is dus wel door een lidstaat in behandeling genomen, maar of de asielzoeker een beroep op de rechter mag afwachten in Europa, is niet gegarandeerd. Als iemand nog gevaar kan lopen bij terugkeer, dan moeten we heel wat eisen stellen aan de asielprocedure daar. En doet Europa dat wel? Als het gaat om een illegale migrant die niet door zijn eigen land wordt geaccepteerd, mag Nederland hem dan wel ergens anders dumpen, zonder enige zekerheid dat hij daar een bestaan kan opbouwen? Over twee weken ga ik hiervoor interviews afnemen bij de Europese Commissie, het Europees Parlement en een aantal organisaties.
Eergisteren sprak ik hierover met een Algerijnse en een Tunesische parlementaire delegatie, die in Straatsburg op bezoek waren. De Algerijnse parlementariërs waren verontwaardigd over de moeizame toegang die Algerijnen hebben tot Europa. Ze zeiden: Europa praat wel over meer samenwerking, maar hoe doe je dat als je niet gemakkelijk naar elkaar toe kunt reizen? Ze pleitten voor veel meer uitwisseling: tussen diplomaten en politici, maar ook jongeren, het bedrijfsleven, onderzoekers.
Het idee dat de Europese Unie een soepeler visumbeleid koppelt aan terug- en overname overeenkomsten, verwierpen de Noord Afrikaanse parlementariërs. Ze hebben gelijk: de Unie verbindt twee verschillende doelen aan elkaar: een betere samenwerking met de buurlanden, maar ook het kunnen afschuiven van migranten. Terugname van eigen onderdanen is redelijk om te eisen, maar overname van mensen uit andere landen? Dat lijkt al gauw op misbruik. Europa lijkt zijn buurlandenbeleid vooral te gebruiken om een ring van bufferstaten om zich heen te hebben, die ongewenste gasten moeten tegenhouden. Dat laat zich lastig verenigen met een inzet op gelijkwaardige samenwerking en een positieve stimulans.