Reactie op overwinning Hamas mag niet het opgeven van de Palestijnse bevolking zijn - Hoofdinhoud

Op 15 december heb ik als waarnemer voor de Raad van Europa de gemeenteraadsverkiezingen in Nablus op de Westelijke Jordaanoever meegemaakt. Een indrukwekkende ervaring vanwege het schrijnend contrast tussen het feestelijk karakter van democratische verkiezingen en de grimmigheid van de Israëlische bezetting.

Het was een vrije dag met een feestelijk tintje: veel mensen op straat, campagnevoerend of met elkaar speculerend over de uitslag. Een opkomst van ruim 70 procent, jong en oud, man en vrouw, velen waren enorm gemotiveerd om hun stem uit te brengen. De procedures werden met toewijding uitgevoerd en bewaakt: plaatselijke onderwijzers vormden de kiescommissie die de mensen liet stemmen, en lokale partijen en organisaties zagen vanaf de zijlijn erop toe dat het eerlijk verliep. Inwoners straalden uit dat ze een immens belang hechten aan de verkiezingen. Er was naartoe geleefd en het werd gevierd. Een mijlpaal in de zeggenschap van de inwoners over hun bestuur, dat na dertig jaar voor het eerst vrij mocht stemmen. Bij het tellen van de stemmen bleek al snel hoe overweldigend de overwinning voor Hamas was, in Nablus kreeg de partij bijna 80 procent van de stemmen. Daar zijn veel redenen voor aan te wijzen. Fatah, de partij van Abbas, heeft een slecht imago omdat er veel corruptie is en interne machtsconflicten. In de ogen van de Palestijnen zorgen de leden van Fatah vooral goed voor zichzelf en daar hebben ze schoon genoeg van. Hamas daarentegen is erg zichtbaar voor de inwoners met hun onderwijs- en welzijnsprojecten. Veel mensen kunnen de hulp van Hamas meer dan goed gebruiken in de erbarmelijke omstandigheden van de bezetting. De stemmen komen voort uit het verlangen naar verandering en een gebrek aan een alternatief. Het zegt naar mijn idee niets over de mate waarin de bevolking geradicaliseerd is, zoals de media soms suggereren. En ook niet over een verlangen naar een fundamentalistisch regime, het klimaat in de steden kwam mij vrij liberaal voor. Wel is er haat tegen de Israëlische regering vanwege de bezettingspolitiek, een haat die onontkoombaar is in het huidige leven op de Westbank.

Tijdens ons driedaagse verblijf werden we onderweg door het gebied tientallen keren met checkpoints geconfronteerd. Voor ons was het oponthoud hooguit drie kwartier. De Palestijnen echter ondervinden elke dag uren vertraging door de controles. Om op tijd op hun werk te arriveren, staan ze midden in de nacht op en begeven ze zich gelaten in de rij bij de checkpoints. Een verkeerde beweging of woord en ze worden meedogenloos teruggestuurd. In Nablus vertelden de inwoners over de belegering van stad enkele jaren geleden. Vier maanden lang bezetten tanks de straten, mensen mochten maar één keer per week even de deur uit om boodschappen te doen. Het leven lag volkomen stil en er was gebrek aan voedsel. Met name de willekeur en de vernedering waaraan ze dagelijks onderworpen zijn, vreet aan de mensen, zo vertelden ze mij. Ze wezen op de kaart dorpen aan die recentelijk nog ontruimd waren door het Israëlisch leger, om plaats te maken voor een nieuwe nederzetting. Zo worden nog steeds honderden mensen verdreven van hun eeuwenoude verblijfplaatsen. Israël gaat onverdroten door met het bouwen van nederzettingen op de Westbank: sinds de Oslo-akkoorden zijn daar zo’n honderd bijgekomen. En met de nederzettingen groeit het aantal checkpoints en roadblocks, het gebied is volkomen in stukken gehakt en daardoor nauwelijks meer te bereizen voor de Palestijnen. Er wordt een netwerk van mooie wegen, electriciteit en waterleiding aangelegd, exclusief voor de bewoners van de nederzettingen. Het contrast tussen de zwembaden en groen gras in de nederzettingen en het gebrek aan water in de Palestijnse steden is pijnlijk. Met de nederzettingen bouwt Sharon aan de onomkeerbaarheid van de Israëlische aanwezigheid in het gebied, en legt zo een grote druk op het vredesproces. En met de muur, die de regering bouwt op de Westbank, wordt onderling contact en de mogelijkheid om elders te werken nog vele malen moeilijker. Sommige plaatsen krijgen door de muur het karakter van een gevangenis. Israël berooft de Palestijnen niet alleen van een eigen, onafhankelijke staat, maar smoort ook elke economische ontwikkeling in de kiem. Export en import ondervinden veel beperkingen. Dorpsbewoners mogen vaak hun land niet op om het te bewerken, waardoor hun enige bron van inkomsten opdroogt. Werkgelegenheid die er was in de vorm van industrie, heeft Israël inmiddels naar Azië verplaatst. Wegen die de Palestijnen aanleggen, worden door het leger weer vernietigd. Vervolgens herstellen de Palestijnen ze weer met geld van de internationale gemeenschap. Voortdurend het juk van de controle, beperkingen en de willekeur, en geen economisch perspectief of uitzicht op vrede: dat moet wel haat opleveren.

Als ik zie hoe Israël steeds nog verder gaat met het fijn knijpen van de Palestijnse bevolking, ontkom ik niet aan de indruk dat het belang heeft bij het uitstellen van een oplossing die voor beide partijen bevredigend is. De aankondiging van de Israëlische regering dat ze de parlementsverkiezingen in Oost-Jerusalem zal blokkeren als Hamas meedoet, bevestigt mij daarin. Ik begrijp dat het moeilijk is om een partij te aanvaarden die keer op keer zelfmoordaanslagen opeist. Maar misschien heeft de bestuursverantwoordelijkheid, met daarbij horende internationale besprekingen, tot effect dat Hamas een andere koers gaat varen. Ik vat de overwinning van Hamas op als een noodkreet van de bevolking. De Amerikaanse senaat heeft Bush gevraagd om de financiële steun aan de Palestijnse Autoriteit in te trekken zodra Hamas aan de macht is gekomen. Dat zou een ramp zijn, in economische en politieke zin. Het ergste en meest onrechtvaardige dat de Palestijnen kan overkomen, is dat de internationale gemeenschap de handen van hen af trekt. Als ze juist nu worden geïsoleerd en opgegeven, zal de kans op radicalisering inderdaad gaan toenemen. Omdat alle hoop dan zal wegvallen.

Maar met de terugtrekking van de internationale gemeenschap zal de vrede zeker niet dichterbij komen. Want de oorzaak van al deze ellende, namelijk de illegale en onmenselijke bezetting door Israël, zal niet zonder druk van buitenaf beëindigd worden. Laten we alsjeblieft niet de Palestijnse bevolking straffen om een stem die nauwelijks een vrije keuze is, maar laten we ons juist intensiever inspannen om een onafhankelijke en levensvatbare Palestijnse dichterbij te brengen.