Europarlement op de bres voor bescherming vluchtelingen? - Hoofdinhoud
Het lijsttrekkersdebat van afgelopen zondag op Buitenhof tussen Wim van de Camp, Hans van Baalen en Thijs Berman, was niet om vrolijk van te worden. De noodzaak van een Europees asiel en migratiebeleid was voor CDA en VVD helder: volgens hen moet het dienen om de regels in de Zuidelijke lidstaten streng te maken, zodat wij geen ‘last’ krijgen van al die migranten. Ik zat ze voor de tv van commentaar te voorzien, maar wat had ik er graag bij gezeten.
Hoe wrang, dat daags vóór dit debat de vluchtelingenorganisatie van de VN alarm sloeg over de ruim 67.000 mensen die afgelopen jaar de gevaarlijke oversteek hebben gemaakt naar Europa via de Golf van Aden. Zeshonderd van hen overleefden het niet. Veel komen uit Somalië en Eritrea. UNHCR wijst erop dat de meesten vluchten voor vervolging en ernstige mensenrechtenschendingen en geen andere manier hebben om Europa binnen te komen. De VN roept de Europese lidstaten op om asielzoekers toegang tot hun grondgebied te verlenen en hun asielverzoeken eerlijk te behandelen. Het zal er de komende jaren om spannen: gaat het de Europese Unie lukken om de schandvlek van de gammele bootjes uit te wissen, Fort Europa te ontmantelen en een eerlijke asielprocedure af te spreken? Daar wil ik me keihard voor inspannen.
Er zijn de afgelopen jaren al richtlijnen afgesproken over de asielprocedure, de opvang en de criteria die lidstaten moeten hanteren om een vluchtelingenstatus toe te kennen. Een eerste belangrijke stap, die echter gekenmerkt wordt door grote vrijblijvendheid. Elke lidstaat wist een uitzondering af te dwingen, wat met unanimiteit een koud kunstje is. En het Europees Parlement stond buiten spel, omdat het alleen nog maar adviesrecht had. Bij de richtlijn over de asielprocedure diende het maar liefst 170 amendementen in, en geen enkele daarvan nam de Raad over!
De komende tijd gaat het veranderen. Nu gaan de lidstaten over van minimumnormen naar gemeenschappelijke normen, ze zijn hun vetorecht kwijt en het Europees Parlement moet instemmen. Nu moet het Europarlement laten zien dat het zijn mensenrechtenbenadering hoog houdt.
Wat vooral knelt in de huidige richtlijnen, is dat lang niet elke asielzoeker een kans krijgt om zijn verhaal te doen en een gedegen onderzoek van zijn verzoek krijgt. Als er een veilig derde land is, kunnen ze volstaan met een algemene beoordeling van dat veilige land, of zelfs het asielverzoek niet in behandeling nemen. Daarmee lopen asielzoekers de kans om te worden teruggestuurd naar een land dat voor hen niet veilig is, en misschien zelfs wel zonder onderzoek wordt doorgestuurd naar het herkomstland dat ze ontvlucht zijn. Om dat terugsturen te vergemakkelijken, is de Europese Unie volop aan het onderhandelen over terug- en overname overeenkomsten met derde landen. Zodra die er zijn, is het gevaar nog groter dat asielzoekers geen eerlijke kans krijgen in Europa.
Het Europees Parlement zal straks dus moeten bewaken dat de Europese wetgeving wel waarborgt dat elke asielverzoek serieus en onpartijdig wordt beoordeeld. En dat lidstaten ook onderling solidair zijn, en niet de Zuidelijke lidstaten laten opdraaien voor de aangespoelde migranten. Anders werken ze alleen maar in de hand dat asielzoekers vooral van het Europese grondgebied worden afgehouden. Patrouilleboten voor de Afrikaanse kust maken het nu soms onmogelijk voor migranten om Europa te vragen om bescherming.
De VN wijst er terecht op: migranten hebben bijna geen andere mogelijkheden om naar Europa te komen. De Europese Unie zal zijn pantser moeten afleggen en zich openstellen voor mensen die hier willen komen wonen en werken. Natuurlijk moet er wel werk voor deze mensen zijn, maar dat zal er in de toekomst volop zijn, als we de arbeidskrapte het grijze hoofd moeten bieden.
Dan nog zal dit de trek van inwoners uit arme en onveilige landen naar Europa niet stopzetten. We kunnen niet wachten met investeren in een eerlijke verdeling van vrijheid, veiligheid en welvaart over de wereld. Alleen dan zullen wij ons paradijs niet meer hoeven te beschermen.