Parlementair onderzoek klimaatverandering en broeikaseffect

Naar aanleiding van onduidelijkheid over de stand van zaken in de wetenschap met betrekking tot de klimaatverandering en het broeikaseffect besloot de Tweede Kamer op 20 december 1995 een tijdelijke onderzoekscommissie in te stellen.

De commissie, onder voorzitterschap van Eimert van Middelkoop¹, hield een oriënterend onderzoek en concludeerde dat ondanks wetenschappelijke onzekerheden er op nationaal en internationaal niveau politieke antwoorden moesten komen op de klimaatverandering. Het rapport van de commissie verscheen op september 1996.

Het rapport werd in oktober 1996 door de Tweede Kamer² besproken. De Tweede Kamer sprak door aanvaarding van een motie-Dijksma³ c.s. waardering uit voor het onderzoek en vroeg relevante beleidsvoornemens vorm te geven binnen de kaders die het rapport schetste.

Naar aanleiding van een brief van 15 september 1995 van de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) over de stand van zaken van het Nederlandse klimaatbeleid besloot de vaste Tweede Kamercommissie voor VROM een discussie aan te zwengelen over de klimaatproblematiek.

In de politiek leefde het gevoel dat men zich te weinig de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar klimaatverandering eigen had gemaakt om verantwoorde keuzes te kunnen maken op het terrein van het klimaatbeleid.

Men vond de juiste vorm van onderzoek uiteindelijk in een tijdelijke commissie die wetenschappelijke onderzoeken naar klimaatverandering zou moeten inventariseren en interpreteren en die duidelijk zou moeten maken waar politieke keuzes moesten worden gemaakt.

Eimert van Middelkoop (GPV), voorzitter

Ad Lansink (CDA)

Jan te Veldhuis (VVD)

Marijke Augusteijn-Esser (D66)

Ferd Crone (PvdA)

Marijke Vos (GroenLinks)

Griffier was A.J.B. Hubert

Het onderzoek van de commissie was oriënterend van aard. Het doel was om vast te stellen wat de stand van de wetenschap was met betrekking tot klimaatverandering. Ook moest duidelijk worden wat voor politieke keuzes gemaakt konden of moesten worden op dat terrein.

De onderzoekscommissie verdeelde haar werkzaamheden over drie onderdelen:

• - 

  oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering
• - 

  mogelijke (denkbare) beheersmaatregelen met betrekking tot oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering
• - 

  gewenste beheersmaatregelen met betrekking tot klimaatverandering in nationaal, Europees en mondiaal opzicht

Om de kennisleemten in de parlementaire discussie over klimaatverandering op te vullen stelde de commissie zich de volgende onderzoeksvragen:

• - 

  wat wordt verstaan onder klimaatverandering?
• - 

  is het broeikaseffect daaraan debet of mede debet?
• - 

  zo ja: wat zijn dan de oorzaken en gevolgen?
• - 

  in hoeverre zijn de oorzaken van natuurlijke aard of oorsprong?
• - 

  welke bijdrage is aan menselijk gedrag toe te schrijven?
• - 

  wat is de Nederlandse bijdrage daarbij?

Om de elementen die een rol kunnen spelen in de politieke besluitvorming inzichtelijk te kunnen maken hanteerde de commissie de volgende onderzoeksvragen:

• - 

  kunnen nationale en internationale beleidsdoelstellingen geformuleerd worden en is dat wenselijk om de eventuele klimaatverandering en broeikasproblematiek aan te pakken?
• - 

  zo ja: welke beheersingsinstrumenten op nationaal en/of internationaal niveau zijn dan theoretisch en praktisch denkbaar, bruikbaar en uitvoerbaar om die beleidsdoelstellingen te bereiken?
• - 

  hoe moet worden omgegaan met de onzekerheden te aanzien van oorzaken en gevolgen van klimaatveranderingen?

De onderzoekscommissie organiseerde besloten en openbare hoorzittingen met (natuur)wetenschappers, vertegenwoordigers vanuit het bedrijfsleven en organisaties van belangenbehartigers. De hoorzittingen werd gehouden van 28 februari 1996 tot 5 juni 1996.

Het rapport van de commissie werd op 11 september 1996 aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer.

De commissie stelde voor het zogenaamde 'voorzorgbeginsel' als richtsnoer te nemen voor het toekomstige klimaatbeleid. De conclusie was dat ondanks het bestaan van wetenschappelijke onzekerheden en de noodzaak van verder onderzoek er snel een politiek antwoord moest komen op de signalen van klimaatverandering die uit de wetenschap naar voren kwamen.

De Nederlandse overheid moest in de internationale onderhandelingen met de geïndustrialiseerde landen inzetten op het terugbrengen van de kooldioxide-emissie met tientallen procenten.

Ook diende de Nederlandse overheid zich vast te leggen op een nationale reductiedoelstelling en op concrete beleidsmaatregelen zoals het stimuleren van technologische ontwikkelingen en het doen wijzigen van consumptie- en productiepatronen.

Meer over

• 1. 

  Gedegen en gerespecteerd lid van de Tweede Kamerfracties van GPV en ChristenUnie, die na vier jaar Eerste Kamerlidmaatschap minister van Defensie werd in het kabinet-Balkenende IV. Had het in die laatste functie veel moeilijker, onder andere vanwege de discussies rond de vredesmissie in Afghanistan. Zijn politieke loopbaan begon hij als medewerker van de Tweede Kamerfractie van het GPV, waarna hij in 1989 zelf Kamerlid werd. Hield zich met uiteenlopende onderwerpen bezig. Leidde in 1995-1996 het parlementaire onderzoek naar klimaatverandering. Daarnaast was hij nauw betrokken bij de parlementaire nasleep van het Srebrenicadrama en het vastleggen van betrokkenheid van de Tweede Kamer bij militaire missies. Na het uittreden van de PvdA-ministers was hij in 2010 acht maanden tevens minister voor Wonen, Wijken en Integratie.
   
• 2. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 3. 

  Politieambtenaar en vakbondsbestuurder, die korte tijd optrad als woordvoerster politie-aangelegenheden van de PvdA-Tweede Kamerfractie. Was daarmee in 1994, als één van de vele nieuwkomers in de periode Rottenberg en de opvolger van Piet Stoffelen. Met haar uitgesproken opvattingen en haar directe stijl vond zij haar draai niet in de fractie. Na drie jaar keerde ze alweer terug naar de politie, nu als districtschef.
   
• 4. 

  Tweede en Eerste Kamer kunnen zelfstandig onderzoek instellen naar beleid en projecten en dat onderzoek door Kamerleden laten uitvoeren. Er kunnen daarbij meerdere instrumenten worden gebruikt. Het zwaarste middel is onderzoek op basis van de Wet op de parlementaire enquête (Wpe). Tussen 2016 en 2023 kende de Tweede Kamer ook de mogelijkheid voor het houden van een parlementaire ondervraging. In juli 2023 is de parlementaire ondervraging vervangen door de beknopte parlementaire enquête.
   
• 5. 

  De Tweede Kamer kan zelfstandig een onderzoek instellen naar beleid en projecten en dat onderzoek door Kamerleden laten uitvoeren. Dit heet het recht van parlementair onderzoek. Onderzoeken worden gedaan door middel van een hoorzitting, een rondetafelgesprek of een parlementaire enquête. Ook de Eerste Kamer heeft het onderzoeksrecht, maar maakt daar beduidend minder vaak gebruik van.