PvdA en het maatschappelijk protest
Tot het midden van de jaren zestig was de PvdA1 een tamelijk gezagsgetrouwe partij, die weinig op had met maatschappelijke onrust. Dit kwam in belangrijke mate voort uit angst voor het communistische gevaar, zowel nationaal als internationaal. PvdA-voormannen als Vorrink2 en Vermeer3 behoorden tot de felste anticommunisten. Daarnaast was de wederopbouw gebaat bij maatschappelijke rust.
In de jaren zestig veranderde dat, al nam de PvdA-leiding nog eind jaren zestig afstand van de bezetting door studenten van universiteitsgebouwen, zoals van het Maagdenhuis in Amsterdam.
Toen er sprake was van meer internationale ontspanning en ook de naoorlogse generatie zich meer ging roeren, werd ook de PvdA daardoor beïnvloed. Dat kwam onder meer tot uiting tot een steeds sterker wordend verzet tegen de politiek van de NAVO en tegen de (atoom)bewapeningswedloop.
Daarnaast ging de PvdA steun geven aan de strijd van de anti-apartheidsbeweging en keerde het zich tegen het Spanje van Franco, tegen de dictatuur in Portugal (en tegen de koloniale politiek van dat land) en tegen het kolonelsregime in Griekenland. In de jaren tachtig gaf de PvdA steun aan de volksbeweging tegen de plaatsing van kernwapens (kruisraketten) in Nederland.
Soms leidde dit tot spanningen, zoals in 1981 toen veel PvdA-sympathisanten meeliepen in de grote vredesdemonstratie in Amsterdam. De PvdA-bewindslieden zagen, ondanks sympathie voor het doel van demonstratie, hiervan toen af. In het zelfde jaar was regeringspartij PvdA mede verantwoordelijk voor hard politie-optreden tegen demonstranten die de kerncentrale Dodewaard blokkeerden.
Bij ondersteuning van activisme op het gebied van kernenergie, milieu en natuurbehoud, en rechten van vrouwen nam de PvdA wel vaak een belangrijke positie in. De PvdA kwam in de jaren zeventig met een initiatiefvoorstel om abortus provocatus toe te staan. PvdA-coryfee Hedy d'Ancona4 was één van de leidende figuren van de Nederlandse vrouwenbeweging.
Meer over
- 1.De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
- 2.Charismatische en dominante sociaaldemocratische voorman in het interbellum en in de eerste naoorlogse jaren. Aanvankelijk onderwijzer. Leidde met veel bezieling de socialistische jeugdbeweging AJC en was voorzitter van de SDAP en na de oorlog van de PvdA. Was actief in het verzet, onder andere bij Het Parool. In 1945-1946 regeringscommissaris voor het toezicht op politieke delinkwenten. Fel anticommunistisch en daarom ook onderwerp van een communistische lastercampagne. In de Tweede Kamer defensiewoordvoerder van de PvdA. Goed organisator maar met een autoritaire stijl.
- 3.Voorman van de PvdA in de jaren vijftig. Volgde in 1955 Koos Vorrink op als partijvoorzitter. In de oorlog actief in de illegaliteit. Was als Tweede Kamerlid een strijdbaar woordvoerder op het gebied van de defensie. Uitstekend spreker die als Kamerlid zo zorgvuldig formuleerde, dat de stenografen niets hoefden te schaven aan zijn stenogrammen. Overleed betrekkelijk jong. De PvdA eerde hem in een stichting die zich met de problematiek van de Derde Wereld bezighield.
- 4.Belangrijk feministe en vooraanstaand PvdA-politica. Werkte bij de VARA en was universitair onderzoeker. Leidde vanaf 1975 een bureau op het gebied van beleidsonderzoek. Politiek actief als Eerste Kamerlid. Daarnaast vooral bekend als oprichtster van Man-Vrouw-Maatschappij en redactrice van 'Opzij'. In het tweede kabinet-Van Agt staatssecretaris van emancipatie en in het kabinet-Lubbers III minister van Volksgezondheid, Welzijn en Cultuur. Kwam met een Deltaplan voor het cultuurbehoud. Was daarna lijsttrekker bij de Europese verkiezingen en zat enige jaren in het Europees Parlement. Uitbundige, actieve vrouw die in staat was mensen te enthousiasmeren.
- 5.PDC, februari 2021