Datum van toepassing

Meestal moet een Europees besluit (bijvoorbeeld een richtlijn¹ of een verordening²) toegepast worden vanaf de datum van inwerkingtreding³. Dit is echter niet altijd het geval: soms hebben degenen tot wie een besluit is gericht (de 'adressaten') meer tijd nodig om de uit dat besluit voortvloeiende verplichtingen na te komen. Dan moet een onderscheid worden gemaakt tussen de datum van inwerkingtreding enerzijds en de datum van het van toepassing worden anderzijds.

Pas indien een besluit van toepassing is, moeten de verplichtingen door iedereen worden toegepast. Vooral bij richtlijnen¹ is vaak een termijn noodzakelijk zodat de overheid de tijd heeft om de richtlijn om te zetten in nationale, voor burgers en bedrijfsleven geldende wetgeving.

Soms wordt er naast de datum van toepassing in nationaal recht een aparte uiterste datum van omzetting aangehouden, zodat ook bedrijfsleven en burgers in de lidstaten zelf een overgangstermijn⁴ hebben om zich aan te passen aan de nationale wet- en regelgeving die uit de Europese richtlijn voortvloeit .

Voorbeeld

De Europese Unie stelt een richtlijn vast over schonere motoren van auto's, zodat die minder luchtvervuiling veroorzaken. De auto-industrie heeft jaren nodig om andere motoren te ontwikkelen en in productie te nemen. De richtlijn kan dus weliswaar in werking treden kort nadat die is gepubliceerd, maar de datum van toepassing zal enkele jaren later liggen.

Ook bij verordeningen waarbij gemeenschappelijke marktordeningen worden ingesteld is de datum van toepassing meestal later dan de datum van inwerkingtreding. Zo wordt het bijvoorbeeld mogelijk de bij de betrokken verordening ingestelde nieuwe organen (zoals beheerscomités⁵) op te richten, zodat de Europese Commissie de verdere uitvoeringsbesluiten kan vaststellen waarvoor het advies van die nieuw opgerichte organen vereist is.

Wanneer alleen een gedeelte van de bepalingen van een verordening naar een latere datum dan dat van de inwerkingtreding van de verordening verschuiven, staat in de verordening duidelijk aangegeven om welke bepalingen het gaat.

In uitzonderlijke gevallen kan een verordening met terugwerkende kracht van toepassing worden. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt voor verordeningen van tariefcontingenten. Dit kan alleen wanneer de rechtszekerheid het toelaat.

De uiterste datum van omzetting geeft de datum aan waarop een lidstaat een richtlijn of kaderbesluit⁶ moet hebben omgezet in nationale wet- of regelgeving. De uiterste datum van omzetting wordt door de Europese Unie bepaald en is opgenomen in het besluit. De periode tussen de datum van inwerkingtreding³ en de datum van omzetting wordt de omzettingstermijn⁷ genoemd.

De uiterste datum van omzetting is meestal gelijk aan de datum van toepassing, maar gaat er soms aan vooraf. Met name bij richtlijnen die tot doel hebben het vrije verkeer van goederen, personen en diensten te waarborgen, wordt vermeden dat de lidstaten de richtlijn op uiteenlopende data in de loop van de omzettingstermijn gaan toepassen, omdat daardoor nieuwe handelsbelemmeringen kunnen ontstaan. Daarom wordt in een dergelijke richtlijn een voor alle lidstaten geldende datum vastgesteld vanaf wanneer de nationale regelgeving moet worden toegepast.

In het Europees besluit kan opgenomen zijn dat, voorafgaande aan de datum van omzetting, de Europese Commissie⁸ geraadpleegd moet worden of goedkeuring moet verlenen over de voorgenomen nationale maatregel. Deze periode wordt de standstillperiode genoemd, en loopt van de datum van notificatie tot de datum van omzetting.

Indien een lidstaat niet voor de uiterste datum van omzetting aan de verplichtingen voldaan heeft, kan de Europese Commissie in het geval van een richtlijn een inbreukprocedure starten wegens niet-tijdige nakoming.

Indien er bij een richtlijn of kaderbesluit een verschil tussen de datum van toepassing en de uiterste datum van omzetting is, zal het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de voortgangsbewaking altijd de datum van omzetting aanhouden. De datum van omzetting is in Nederland gelijk aan de datum van vaststelling van de Nederlandse implementatiemaatregel. De Europese datum van toepassing dient in Nederland overeen te komen met de datum van inwerkingtreding van de Nederlandse implementatiemaatregel.

• 1. 

  Dit bindende besluit van de Europese Unie bevat doelstellingen waar alle lidstaten van de Europese Unie aan moeten voldoen. De lidstaten zijn verplicht de doelstellingen te verwezenlijken; de wijze waarop staat de lidstaten vrij. Lidstaten zijn verantwoordelijk voor de juiste en tijdige implementatie van richtlijnen.
   
• 2. 

  Dit bindende besluit van de Europese Unie geldt rechtstreeks in alle lidstaten van de Europese Unie. Hierdoor hebben verordeningen dezelfde werking als een nationale wet. In geval van strijdigheid gaat de verordening echter boven nationaal recht. Daarmee is een verordening het meest verstrekkende wetgevingsinstrument van de Europese Unie.
   
• 3. 

  Europese besluiten die van algemene toepassing zijn treden in werking op de twintigste dag na de datum van bekendmaking, tenzij in het besluit een andere datum vermeld is. De datum van inwerkingtreding valt vaak samen met de datum van toepassing. Maar als degenen tot wie het besluit is gericht meer tijd nodig hebben om zich aan het besluit aan te passen, valt de datum van toepassing op een later moment.
   
• 4. 

  Als er Europese regels zijn vastgesteld, hebben de landen die lid zijn van de Europese Unie, vaak tijd nodig om zich aan te passen aan de nieuwe regels. Ook bedrijven uit die landen moeten zich vaak op de nieuwe regels kunnen voorbereiden. Daarom wordt soms een termijn afgesproken dat de oude regels nog even blijven gelden: de overgangstermijn.
   
• 5. 

  Dit type comitologie-comité adviseert de Europese Commissie over de door de Commissie voorgestelde implementatiemaatregelen op het gebied van het gemeenschappelijk landbouw- en visserijbeleid en op het gebied van de uitvoering van programma's met aanzienlijke gevolgen voor de Europese begroting.
   
• 6. 

  Dit type bindende besluit van de Europese Unie, dat sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon niet meer wordt toegepast, regelde dat nationale lidstaten wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen onderling konden aanpassen, maar het eindresultaat werd vastgesteld. Het kaderbesluit werd alleen gebruikt op het terrein van justitie en binnenlandse zaken of - later - politiële en justitiële samenwerking in strafzaken.
   
• 7. 

  Nationale overheden krijgen bij richtlijnen en kaderbesluiten een bepaalde termijn vanaf de datum van inwerkingtreding van het Europese besluit tot de uiterste datum van omzetting om de Europese richtlijn om te zetten in nationale wetgeving (implementatie).
   
• 8. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.