Eerste Kamerverkiezingen 2003

Op 26 mei 2003 kozen de Provinciale Staten¹ een nieuwe Eerste Kamer². Door de verkiezingsuitslag kon het nieuwe kabinet-Balkenende II³ rekenen op een meerderheid van 41 van de 75 Eerste Kamerzetels: 23 van het CDA, 15 van de VVD en 3 van D66. De populaire Johan Stekelenburg⁴ was lijsttrekker voor de PvdA. Bij de VVD kwamen op basis van voorkeursstemen 6 kandidaten in de senaat, die op basis van de lijstvolgorde geen zetel verworven zouden hebben.

In onderstaande tabel is de verkiezingsuitslag in aantal zetels opgenomen. Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van het aantal stemmen (ook in %) per partij.

• * 

  De fractie van de ChristenUnie in de Eerste Kamer werd in 2001 gevormd uit de fracties van het GPV (2 zetels) en de RPF (2 zetels)

In onderstaande tabel zijn de kerngegevens van de verkiezingen in 2003 opgenomen.

In onderstaande tabel zijn de lijsttrekkers bij de verkiezingen in 2003 opgenomen.

Na de Eerste Kamerverkiezingen van 1999 behield de zittende regeringscombinatie van PvdA, VVD en D66 maar nauwelijks haar meerderheid. Gezamenlijk hadden zij 38 zetels (VVD 19, PvdA 15 en D66 4). Het CDA werd de grootste fractie in de Eerste Kamer met 20 zetels. Op grond hiervan leverde het CDA sinds 2001 de Kamervoorzitter, Gerrit Braks²³. Tot 2001 was de VVD'er Frits Korthals Altes²⁴ voorzitter.

De positie van GroenLinks (8 zetels) en ChristenUnie (4 zetels) was relatief sterk. In de senaat zat één fractie die niet in de Tweede Kamer was vertegenwoordigd, de Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF) met Marten Bierman²⁵ als afgevaardigde.

De Eerste Kamerverkiezingen van 2003 vonden enkele dagen voor de beëdiging van het kabinet-Balkenende II³ plaats.

Aan de verkiezingen nam voor het eerst ook de LPF deel. Provinciale partijen deden wederom mee onder de noemer van de Onafhankelijke Senaatsfractie.

Na de Eerste Kamerverkiezingen van 2003 keerde voorzitter Gerrit Braks²³ niet terug in de senaat. De bekende D66-er Jan Terlouw²⁶ vertrok na deze verkiezingen ook uit de Eerste Kamer. Oud-minister Wim van Eekelen²⁷ verloor, met twee andere zittende leden, zijn zetel, omdat de lijstvolgorde bij de VVD volledig werd doorbroken door in de Provinciale Staten uitgebrachte voorkeurstemmen. Dat was een 'regionale' actie tegen de door het hoofdbestuur opgestelde lijst.

Johan Stekelenburg⁴ was lijsttrekker voor de PvdA en Yvonne Timmerman-Buck¹⁵ voor het CDA. Laatstgenoemde zou Gerrit Braks opvolgen als Kamervoorzitter. Het oud-Tweede Kamerlid Eimert van Middelkoop²⁸ kwam nieuw in de Eerste Kamer voor de ChristenUnie.

Bij het CDA keerden naast Kamervoorzitter Gerrit Braks²³ ook oud-gedienden als Huib Eversdijk²⁹, Joeke Baarda³⁰ en Willem Stevens³¹ niet terug. Nieuwkomers bij het CDA waren o.a. de oud-Tweede Kamerleden Marian Soutendijk-van Appeldoorn³² en Gerrit Terpstra³³. Ook Karla Peijs³⁴ was gekozen als Eerste Kamerlid. Zij kwam echter niet in de senaat omdat zij minister van Verkeer en Waterstaat werd in het kabinet-Balkenende II.

Bij de VVD was oud-minister Hermans³⁵ de hoogste nieuwkomer, maar hij trok zich later terug vanwege zijn benoeming tot voorzitter van MKB Nederland. Pol de Beer³⁶ en oud-VVD-voorzitter Leendert Ginjaar³⁷ keerden niet terug in de Kamer.

Op de kandidatenlijst van de PvdA stond onder meer informateur Frans Leijnse³⁸. Hij was 20ste op de lijst. Opvallend was, dat, buiten Ed van Thijn³⁹ die 18e stond, oud-bewindslieden ontbraken.

GroenLinks had in de persoon van het zittende Eerste Kamerlid Diana de Wolff een nieuwe lijsttrekker. Zij volgde Wim de Boer⁴⁰ op, die er na ruim 12 jaar mee ophield. De SP kreeg een nieuwe fractie, omdat de twee zittende leden niet (direct) verkiesbaar waren. Bij de LPF trok emeritus hoogleraar Bob Smalhout²² zich kort na zijn aanwijzing als lijsttrekker terug, omdat hij zijn column in 'de Telegraaf' niet wilde opgeven.

Aan de verkiezingen deden de volgende lijstencombinaties⁴¹ mee:

• - 

  CDA, SGP en ChristenUnie
• - 

  GroenLinks en SP

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de kandidaten.

Bij de verkiezing van de Eerste Kamer wordt rekening gehouden met het aantal inwoners van iedere provincie. Dit gebeurt door middel van stemwaarden. Een stemwaarde is het inwonertal van een provincie gedeeld door het honderdvoud van het aantal provinciale statenleden in die provincie.

Voor de vaststelling van de uitslag wordt de stem van een Statenlid uit een provincie vermenigvuldigd met de stemwaarde van die betreffende provincie. De uitslag wordt vervolgens berekend op basis van de aantallen berekende stemmen.

Voor de Eerste Kamerverkiezingen van 2003 had de Kiesraad de volgende stemwaarden vastgesteld:

De hoogste nieuwkomers die uiteindelijk ook tot Kamerlid werden gekozen, waren:

Neem contact op met de redactie van PDC voor een volledig overzicht van de gekozenen.

Meer over

• 1. 

  De gekozen volksvertegenwoordiging van een provincie wordt Provinciale Staten genoemd. De Provinciale Staten stellen het beleid van de provincie vast en controleren de uitvoering daarvan door de Gedeputeerde Staten. Het aantal leden van Provinciale Staten hangt af van het aantal inwoners van de provincie. Dit is geregeld in artikel 8 van de Provinciewet.
   
• 2. 

  De Eerste Kamer is deel van de volksvertegenwoordiging en heeft met name een rol op wetgevend gebied. Over een wetsvoorstel moet, als de Tweede Kamer het heeft aangenomen, ook door de Eerste Kamer worden gestemd. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel nog tegenhouden.
   
• 3. 

  Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2003 werd het kabinet-Balkenende II gevormd. In dit kabinet werkten CDA, VVD en D66 samen. De CDA- en VVD-bewindslieden uit het voorgaande kabinet-Balkenende I keerden allen terug. Jan Peter Balkenende (CDA) werd wederom premier. Bijzonder waren het recordaantal van vijf vrouwen in het kabinet en het feit dat D66 voor het eerst aan een centrumrechts kabinet meedeed.
   
• 4. 

  Vakbondsbestuurder en burgemeester, die tevens enige jaren senator was. Doorliep een loopbaan bij de FNV en werd daarvan in 1988 voorzitter. Wist die bond om te vormen tot een zelfbewuste, strijdbare, maar ook op overleg gerichte pragmatische organisatie. Was populair bij zijn achterban. Ook als burgemeester van Tilburg geliefd bij de inwoners door zijn gewone manier van optreden, zonder enige vorm van gewichtigdoenerij. Werd in 2002 door de PvdA-leden gekozen tot lijsttrekker voor de Eerste Kamerverkiezingen en was in beeld als kandidaat-premier. Een ernstige ziekte dwong hem af te zien van die kandidatuur en werd hem fataal. Zijn overlijden leidde zowel in Tilburg als daarbuiten tot grote verslagenheid.
   
• 5. 

  Het CDA haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 23 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Yvonne Timmerman-Buck. Het CDA had voor de verkiezingen 20 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 6. 

  De PvdA haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 19 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Johan Stekelenburg. De PvdA had voor de verkiezingen 15 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 7. 

  De VVD haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 15 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Nicoline van den Broek-Laman Trip. De VVD had voor de verkiezingen 19 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 8. 

  GroenLinks haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 5 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Diana de Wolff. GroenLinks had voor de verkiezingen 8 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 9. 

  De SP haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 4 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Tiny Kox. De SP had voor de verkiezingen 2 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 10. 

  D66 haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 3 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Eddy Schuyer. D66 had voor de verkiezingen 4 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 11. 

  De ChristenUnie haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 2 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Egbert Schuurman. De ChristenUnie had voor de verkiezingen 4 zetels in de Eerste Kamer. Tot 2001 hadden het GPV en de RPF nog afzonderlijke fracties in de Eerste Kamer. Deze partijen, die opgingen in de ChristenUnie, hadden toen beide 2 zetels.
   
• 12. 

  De SGP haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 2 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Gerrit Holdijk. De SGP had voor de verkiezingen 2 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 13. 

  De LPF haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 1 zetel in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Bob Smalhout, maar deze trok zich uiteindelijk terug als kandidaat. De LPF had voor de verkiezingen geen zetels in de Eerste Kamer.
   
• 14. 

  De Onafhankelijke Senaatsfractie haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2003 1 zetel in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Fons Zinken, maar uiteindelijk kwam niet hij maar Henk ten Hoeve op basis van voorkeurstemmen in de Eerste Kamer. De Onafhankelijke Senaatsfractie had voor de verkiezingen 1 zetel in de Eerste Kamer.
   
• 15. 

  Yvonne Timmerman (1956) was van 1 november 2009 tot 1 januari 2019 lid van de Raad van State. Van 8 juni 1999 tot 1 november 2009 was zij Eerste Kamerlid voor het CDA. In de periode 2001-2003 was zij fractievoorzitter en tussen 17 juni 2003 en 6 oktober 2009 voorzitter van de Eerste Kamer. Zij was de eerste vrouwelijke voorzitter van de Senaat. Mevrouw Timmerman was voordien ondervoorzitter van de Commissie Gelijke Behandeling. In de Eerste Kamer hield zij zich, voor zij fractievoorzitter werd, bezig met justitie en was zij voorzitter van de vaste commissie voor Justitie.
   
• 16. 

  Ervaren bestuurster die in 1993 voor de VVD Eerste Kamerlid werd en tussen 1999 en 2005 de VVD-Eerste Kamerfractie leidde. Adellijke dame met grote belangstelling voor cultuur, een onderwerp waarover zij ook in de Kamer het woord voerde. Hield zich ook enige tijd bezig met sociale zaken. Dochter van een directeur van Philips. Was, na te zijn opgeleid tot kleuterleidster, onder meer negen jaar gedeputeerde van Gelderland en acht jaar burgemeester van Heemstede. Wist altijd met veel overtuigingskracht de standpunten van haar fractie naar voren te brengen.
   
• 17. 

  Gedegen advocate, specialiste op het gebied van het arbeidsrecht, die acht jaar Eerste Kamerlid voor GroenLinks was. Gepromoveerd op een proefschrift over de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Werd in 2003 fractievoorzitter en voerde behalve over onderwerpen op het gebied van justitie en sociale zaken dan ook over uiteenlopende onderwerpen het woord. Pleitte voor een grotere nadruk op goede uitvoerbaarheid van wetgeving en op heldere regelgeving. Deed dat in zorgvuldig opgebouwde, heldere betogen. Was nadien vijf jaar hoogleraar advocatuur aan de Universiteit van Amsterdam.
   
• 18. 

  Tiny Kox (1953) was van 10 juni 2003 tot 13 februari 2024 Eerste Kamerlid voor de SP. Hij was tot 25 januari 2022 fractievoorzitter. De heer Kox was redacteur van partijblad De Tribune en van 1994 tot mei 2003 partijsecretaris. Hij maakte deel uit van de delegatie naar de parlementaire assemblee van de Raad van Europa in de groepering Verenigd Europees Links. Van januari 2022 tot januari 2024 was hij voorzitter van dat parlement. Behalve met algemeen beleid hield de heer Kox zich als Eerste Kamerlid bezig met sociale zaken, binnenlandse zaken en immigratie en asiel.
   
• 19. 

  Invloedrijke senator van D66, zowel in de Eerste Kamer als in eigen partij. Stond bekend als een zorgvuldig formulerende spreker, naar wie aandachtig werd geluisterd. Als lid en voorzitter van een kleine fractie hield hij zich met uiteenlopende onderwerpen bezig, maar onderwijs en financiën hadden zijn bijzondere aandacht. Was in het dagelijks leven directeur van een psychiatrisch ziekenhuis en voordien leraar Nederlands en kroonlid van het bestuur van de Open Universiteit. Voor hij in de Senaat kwam was hij gemeenteraadslid in Wassenaar en lid van Provinciale Staten van Zuid-Holland. Speelde in 2005 een belangrijke rol bij het bestendigen van de regeringsdeelname van D66.
   
• 20. 

  Vriendelijke senator van gereformeerden huize met een grote staat van dienst. Zat achtentwintig jaar in de Eerste Kamer, eerst als eenmansfactie (RPF) en later in gezamenlijkheid van RPF en GPV en als voorzitter van de ChristenUnie-fractie. Verwierf gezag als verdediger van de positie van de Eerste Kamer, waarbij hij in 1990 zelfs premier Lubbers interpelleerde. In zijn werkzame leven opereerde hij op het scheidsvlak van wetenschap en wijsbegeerte; hij was bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte in Delft, Eindhoven en Wageningen. Als voorzitter van de Kamercommissie voor Landbouw initieerde hij een debat over genetische modificatie en later gaf hij de aanzet voor een parlementair onderzoek naar privatiseringen.
   
• 21. 

  Bescheiden, principiële, pijprokende jurist uit Uddel op de Veluwe, die vijfentwintig jaar een alom gerespecteerd Eerste Kamerlid voor de SGP was. Kwam uit een boerengezin. Hij combineerde het Eerste Kamerlidmaatschap achtendertig jaar met de functie van beleidsmedewerker van de SGP-Tweede Kamerfractie. Was daarnaast geruime tijd Statenlid in Gelderland. Als lid van een kleine fractie, één periode zelfs een eenmansfractie, woordvoerder bij honderden kamerdossiers. Hoewel zijn stem in de Senaat soms de doorslag kon geven, stelde hij zich altijd nuchter en zakelijk op.
   
• 22. 

  Bob Smalhout (1927-2015) was van 1972 tot 1992 hoogleraar anesthesiologie in Utrecht en vanaf 1994 columnist voor De Telegraaf. In 2003 stond hij op nummer 1 op de kandidatenlijst voor de LPF bij de Eerste Kamerverkiezingen, maar nam geen zitting omdat hij dan zijn column had moeten opgeven. Daar voelde hij niet voor.
   
• 23. 

  Vooraanstaand CDA-politicus uit een Brabants boerengezin. Werkte in Brussel als landbouwraad en werd toen hij nog maar drie jaar Tweede Kamerlid was al minister van Landbouw in het eerste kabinet-Van Agt. Keerde vervolgens na een jaar onderbreking in 1982 op die post terug. Kreeg als minister te maken met zaken als de mestproblematiek, problemen rond het dierenwelzijn en de visfraude. Omdat coalitiegenoot PvdA vond dat hij tegen dat laatste te weinig had gedaan en het vertrouwen in hem opzegde, trad hij in 1990 af. Werd daarna voorzitter van de KRO, senator en voorzitter van de CDA-Eerste Kamerfractie. Sloot zijn politieke loopbaan af als voorzitter van de Eerste Kamer, een ambt dat hij met de hem kenmerkende gemoedelijkheid vervulde. Was in 2007-2008 waarnemend burgemeester van Eindhoven
   
• 24. 

  Vooraanstaand Rotterdams advocaat, die achtereenvolgens partijvoorzitter, Kamerlid, minister, Eerste Kamervoorzitter en minister van staat was en die een grote staat van dienst in de VVD had. Was onder meer geruime tijd secretaris en voorzitter van zijn partij. Drong er als partijvoorzitter, met anderen, bij vicepremier Wiegel op aan steun te geven aan de lijn dat verdergaande bezuinigingen nodig waren, onder meer bij het aftreden van minister Andriessen. Minister van Justitie in eerste kabinet-Lubbers en tweede kabinet-Lubbers. Vond bij zijn aantreden, dat "oerstaatszaken" niet in gevaar mochten komen. Vergde daarom het uiterste van de rechterlijke macht en de politie, maar verwierf brede steun in het parlement. In 1997 de eerste liberale voorzitter van de Eerste Kamer sinds 1900. Kleine welsprekende heer; volbloed jurist. Toegewijd en krachtdadig bestuurder, die van zijn medewerkers een zelfde houding en loyaliteit verlangde. Was sinds 2001 minister van staat.
   
• 25. 

  Amsterdamse wetenschapper, graficus, architect, ruimtelijke-ordeningsdeskundige en milieuactivist, die vier jaar als onafhankelijke namens De Groenen en diverse provinciale partijen in de Eerste Kamer zat. Vanaf 1999 heette de door hem gevormde eenmansfractie de Onafhankelijke Senaatsfractie. Was in 1986 bij de Tweede Kamerverkiezingen lijsttrekker van de Federatieve Groenen en in 2002 Tweede Kamerkandidaat voor Leefbaar Nederland. Bleef lang actief in de lokale politiek en was in 2006-2010 wethouder van Zandvoort.
   
• 26. 

  Natuurkundige, jeugdboekenschrijver en D66-voorman; na Van Mierlo hét gezicht van D66. In 1971 Tweede Kamerlid en in 1973 fractievoorzitter. Wist in 1976 zijn partij te redden en vervolgens naar electoraal succes te leiden. Vicepremier en minister van Economische Zaken in het tweede kabinet-Van Agt. Botste toen vaak met zijn collega-minister Den Uyl en kwam zowel binnen als buiten zijn partij onder vuur te liggen. Werd in 1982 met tegenzin weer lijsttrekker, maar verdween na de voor D66 teleurstellende verkiezingen enige jaren van het politieke toneel. In 1991 de eerste D66-Commissaris van de Koningin en later nog vier jaar senator. Kalme, vriendelijke domineeszoon, die als de verpersoonlijking van 'het redelijke alternatief' (de slogan van zijn partij) bekendstond en door velen werd getypeerd als 'de ideale schoonzoon'.
   
• 27. 

  VVD-politicus met grote internationale belangstelling. Begon zijn loopbaan als diplomaat en werd daarna topambtenaar op Buitenlandse Zaken. Kort na zijn verkiezing tot Tweede Kamerlid al staatssecretaris van Defensie in het kabinet-Van Agt I. In het kabinet-Lubbers I staatssecretaris van Europese Zaken. Trad in 1988 af als minister van Defensie in het kabinet-Lubbers II vanwege zijn eerdere verantwoordelijkheid in de paspoortaffaire. Werd vervolgens secretaris-generaal van de West-Europese Unie en Eerste Kamerlid. Hoffelijke diplomaat, die vurig verdediger was van zowel de Atlantische als de Europese samenwerking.
   
• 28. 

  Gedegen en gerespecteerd lid van de Tweede Kamerfracties van GPV en ChristenUnie, die na vier jaar Eerste Kamerlidmaatschap minister van Defensie werd in het kabinet-Balkenende IV. Had het in die laatste functie veel moeilijker, onder andere vanwege de discussies rond de vredesmissie in Afghanistan. Zijn politieke loopbaan begon hij als medewerker van de Tweede Kamerfractie van het GPV, waarna hij in 1989 zelf Kamerlid werd. Hield zich met uiteenlopende onderwerpen bezig. Leidde in 1995-1996 het parlementaire onderzoek naar klimaatverandering. Daarnaast was hij nauw betrokken bij de parlementaire nasleep van het Srebrenicadrama en het vastleggen van betrokkenheid van de Tweede Kamer bij militaire missies. Na het uittreden van de PvdA-ministers was hij in 2010 acht maanden tevens minister voor Wonen, Wijken en Integratie.
   
• 29. 

  Opgewekte, hartelijke Zeeuwse christendemocraat met vele functies in het maatschappelijk leven. Was aanvankelijk leraar aardrijkskunde en maatschappijleer. Kwam als CHU'er in 1977 in de CDA-fractie en werd woordvoerder verkeer en waterstaat en ruimtelijke ordening. Vervolgens fractiesecretaris en vicefractievoorzitter en ondervoorzitter van de Tweede Kamer. Leidde een onderzoekscommissie naar de visfraudeaffaire. Had tientallen nevenfuncties onder meer in de binnenvaart en de verzekeringsbranche. Was later voorzitter van enkele waterschappen. In de periode 1991-2003 Eerste Kamerlid en onder meer voorzitter van de commissie voor Europese zaken.
   
• 30. 

  Slagerszoon die al op jonge leeftijd politiek actief werd in de CHU. Was hoofd van de hoofdafdeling stadsontwikkeling van de gemeente Sneek en lid van Provinciale Staten van Friesland. Kwam in 1987 voor het CDA in de Eerste Kamer en werd daar een gewaardeerd woordvoerder volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en verkeer (onder andere bij de debatten over de uitbreiding van Schiphol). Hield zich ook bezig met defensie en was lid van de NAVO-assemblee. Enige jaren voorzitter van de commissie voor Verkeer en Waterstaat.
   
• 31. 

  Gerenommeerd fiscaal jurist, die twaalf jaar Eerste Kamerlid voor het CDA was. Begon zijn loopbaan als belastinginspecteur en was daarna advocaat en belastingadviseur in Amsterdam. Had zitting in de belastingsherzieningscommissie-Oort en leidde in 1990-1991 de opvolgende belastingcommissie-Stevens. Kritisch volger van de bewindslieden van financiën. Behalve woordvoerder belastingen en economische zaken was hij in de Eerste Kamer voorzitter van de vaste commissie voor financiën en van de commissie voor de Verzoekschriften.
   
• 32. 

  Nauwgezette juriste van hervormden huize in de CDA-fractie in de Tweede Kamer die veel werk verzette op wetgevend gebied. Vervulde na een korte periode als onderwijzeres de functie van van rechtbankgriffier en was docente aan de Katholieke Hogeschool in Tilburg. In de Tweede Kamer woordvoerster op het gebied van justitie (onder meer echtscheidingswetgeving en gevangeniswezen) en emancipatie (zorg en arbeid). Na haar dertienjarige Tweede Kamerlidmaatschap korte tijd wethouder in Nuenen en rechter in Rotterdam. Was vervolgens één jaar senator.
   
• 33. 

  CDA-politicus met een lange staat van dienst, afkomstig uit de christelijke vakbeweging. Was economisch medewerker en bestuurder van het CNV en werd in 1986 Tweede Kamerlid. Na zijn vertrek vier jaar, in 1999-2003, bestuurder van de Sociale Verzekeringsbank en Statenlid in Utrecht en vanaf 2003 twaalf jaar Eerste Kamerlid. Was in beide Kamers een deskundig lid op het gebied van sociale zekerheid en sociaaleconomische vraagstukken, inclusief landbouwbeleid. In de Senaat tevens enige jaren financieel woordvoerder van zijn fractie. Hoffelijk, relativerend Kamerlid.
   
• 34. 

  In Tilburg geboren CDA-politica en bestuurder, die op Europees en nationaal niveau grote activiteit ontplooide. Begon haar politieke loopbaan als Statenlid in Utrecht en bekleedde vele belangrijke commissariaten in het bedrijfsleven. In 1989 werd zij lid van het Europees Parlement. Van daaruit maakte zij in 2003 de overstap naar het ministerschap van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Balkenende II. Kreeg toen de lastige dossiers invoering OV-chipkaart en HSL-Zuid op haar bord en zette zich krachtig in voor betere bereikbaarheid van de Randstad. Van 1 maart 2007 tot 1 maart 2013 Commissaris van de Koningin in Zeeland. Ook in die functie paarde zij energiek optreden aan gemoedelijke opgewektheid.
   
• 35. 

  VVD-politicus en bestuurder, die al heel jong besloot dat hij de politiek zou ingaan. Werd actief in de JOVD, lid van de Nijmeegse gemeenteraad en, 26 jaar jong, Tweede Kamerlid. Was woordvoerder binnenlands bestuur, politie en media. Leidde de parlementaire enquête paspoortproject. Verloor de strijd om het fractievoorzitterschap van Joris Voorhoeve. Daarna een opvallende carrière als bestuurder. Drie hoge functies, in geen bleef hij langer dan vier jaar: burgemeester van Zwolle, Commissaris van de Koningin in Friesland, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Werd daarna voorzitter MKB Nederland en fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer. Stapte op vanwege de ondergang van een zorgbedrijf waarvan hij commissaris was.
   
• 36. 

  Eerste katholieke VVD'er in de Tweede Kamer en daarna jarenlang de voornaamste volkshuisvestingsspecialist van de VVD-fractie. Goed debater die krachtig een liberaal volkshuisvestingsbeleid verdedigde. Voerde in de jaren zeventig en tachtig pittige debatten met PvdA'ers als Van Dam, Schaefer en Kombrink. Hield zich ook bezig met binnenlands bestuur, PTT-zaken en verkeer en waterstaat. Bracht samen met de PvdA'er Van der Doef een initiatiefwet tot stand over de periodieke autokeuringen. Speelde later een belangrijke rol bij de plannen voor nieuwe huisvesting van de Tweede Kamer. Sloot zijn politieke loopbaan af als Eerste Kamerlid (1995-2003).
   
• 37. 

  Wat streng ogende, bedachtzame, maar tevens voorkomende en bescheiden scheikundige, die na een loopbaan bij TNO VVD-minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne in het kabinet-Van Agt I werd. Bracht als minister diverse milieuwetten tot stand, zoals de Wet algemene bepalingen milieuhygiëne en de Wet geluidhinder. Daarnaast breidde hij wettelijke regelingen voor over de milieu-effectrapportage en bodembescherming. Regelde samen met minister De Ruiter de abortuskwestie. Nadien Eerste Kamerlid, fractievoorzitter van de VVD-senaatsfractie en VVD-voorzitter. Bekleedde die laatste functie ten tijde van het tweede kabinet-Lubbers en stuurde in 1989 aan op de val van dat kabinet. Speelde tevens een belangrijke rol bij de wisseling van het leiderschap van de VVD tussen Voorhoeve en Bolkestein. Zijn echtgenote was Tweede Kamerlid en staatssecretaris.
   
• 38. 

  Vooraanstaand PvdA-politicus en Kamerlid. Promoveerde op een proefschrift over deeltijdarbeid en werkte bij de SER en bij het Instituut voor Toegepaste Sociologie in Nijmegen. Werd in 1984 Tweede Kamerlid en vijf jaar later vicefractievoorzitter. Keerde in 1994 terug naar de wetenschap, onder meer als hoogleraar bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit. Daarnaast was hij plaatsvervangend kroonlid van de SER. Was in 2003 als co-informateur betrokken bij de mislukte poging om een CDA-PvdA-kabinet te vormen. In de Tweede Kamer woordvoerder ambtenarenzaken, onderwijs en sociale zaken en in de Eerste Kamer onder meer financieel woordvoerder. Had een belangrijk aandeel in de voorbereiding van het onderzoek in de Senaat naar privatiseringen.
   
• 39. 

  Amsterdamse, gepassioneerde sociaaldemocraat, die als Joodse jongen de bezetting overleefde en daarna een onvermoeibaar mensenrechtenstrijder werd. Vanuit de WBS, het wetenschappelijk bureau van de PvdA, spoedig raadslid in Amsterdam en vooraanstaand Tweede Kamerlid, dat zich met binnenlandse zaken en verkeer bezighield. Ten tijde van het kabinet-Den Uyl fractievoorzitter en in 1977 onderhandelaar bij de mislukte formatie. Werd daarna (opnieuw) woordvoerder staatkundige vernieuwing en in 1981 minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Van Agt II. Vanaf 1983 tien jaar een populaire burgemeester van Amsterdam die veel betrokkenheid toonde met de stad in alle facetten. Keerde in 1994 terug als minister, maar de IRT-affaire dwong hem tot voortijdig aftreden. Speelde als senator in 2005 een cruciale rol bij het 'afschieten' van het voorstel voor de gekozen burgemeester. Goed bestuurder en debater; cultuur- en sportliefhebber.
   
• 40. 

  Vooraanstaand politicus van GroenLinks, die in de Eerste Kamer als een geducht opposant gold van het kabinet-Lubbers III en de paarse kabinetten. Was ondernemer in de recreatie en gemeenteambtenaar in Zutphen. In de jaren tachtig voorzitter van de PPR en na zijn aftreden warm voorstander van klein-linkse samenwerking. Vanaf 1989 campagneleider van GroenLinks bij diverse verkiezingen. In 1991 volgde hij De Gaay Fortman op als senator en hij bleef dat ruim twaalf jaar. Slagvaardig debater met een bij tijd en wijle wat cynische ondertoon. Interpelleerde twee minister-presidenten. Deed in 1993 tevergeefs een poging om lijsttrekker van GroenLinks te worden. Was na zijn vertrek uit de Senaat wethouder van Leiden.
   
• 41. 

  Tot 2017 konden partijen die deelnamen aan Tweede Kamerverkiezingen en die in alle kieskringen een lijst hadden ingediend, als lijstencombinatie (lijstverbinding) meedoen. Een voorwaarde daarbij was dat ze dat in alle kieskringen deden. In het verleden waren de lijsten van SGP en ChristenUnie vaak verbonden, maar ook zijn er recent bijvoorbeeld ook lijstverbindingen geweest tussen PvdA, SP en GroenLinks.
   
• 42. 

  Peter Essers (1957) was van 11 juni 2019 tot 13 juni 2023 Eerste Kamerlid voor het CDA. Eerder was hij dat in de periode 2003-2015. De heer Essers is verder hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit Tilburg en redacteur van diverse tijdschriften op fiscaal gebied. In zijn eerste periode als Kamerlid hield hij zich behalve met financiën bezig met economische zaken en hoger onderwijs en was hij voorzitter van de vaste commissie voor Financiën. Dat laatste was hij sinds oktober 2021 opnieuw.
   
• 43. 

  Vooraanstaande PvdA-senator en bestuurder met een vakbondsachtergrond. Was bij de Dienstenbond FNV onderhandelaar, en werd daarna topman in onder meer de pensioensector en bij de Nederlandse Spoorwegen. Leidde in 2005 een PvdA-commissie over hervorming van de verzorgingsstaat en was acht jaar voorzitter van de PvdA-Eerste Kamerfractie. Gemoedelijke Limburger, die als manager ontspannen leiding gaf. Bedenker van de 'ijzeren wet van Noten' over het verband tussen het stemgedrag van bevriende fracties in beide Kamers. Van 1 februari 2011 tot 1 december 2018 was hij burgemeester van het Overijsselse Dalfsen.
   
• 44. 

  Liberale slagerszoon uit Bedum, die na zijn studie economie in Groningen leraar werd. Was raadslid en statenlid en werd burgemeester van Coevorden. Als degelijk manager een onopvallende staatssecretaris van Defensie in het eerste kabinet-Lubbers. Daarna burgemeester van Huizen en van Den Helder. Enkele jaren voorzitter VVD en vier jaar Eerste Kamerlid. In de Senaat hield hij zich bezig met defensie en Europese samenwerking.
   
• 45. 

  Journaliste, partijvoorzitter, wethouder en Eerste Kamerlid voor GroenLinks. Begon haar carrière als jongerenwerker, maar stapte spoedig over naar de journalistiek. Was onder meer redacteur van De Groene Amsterdammer. Na vier jaar voorzitter van GroenLinks te zijn geweest lid van de Eerste Kamer en daar woordvoerster onderwijs, wetenschapsbeleid, sociale zaken en volksgezondheid. Was zes jaar directeur van de Stichting Natuur en Milieu en in de periode 2010-2014 wethouder in Utrecht. Momenteel is zij hoofd beleid van vakbond FNV. Partner van Wijnand Duyvendak.
   
• 46. 

  Politicus van D66, die voor die partij deel uitmaakte van beide Kamers. Was zeven jaar Eerste Kamerlid, waarvan drie jaar fractievoorzitter, en vijf jaar Tweede Kamerlid. Hij begon al op jonge leeftijd als fractiemedewerker en was later wethouder van Dordrecht en partijvoorzitter. Verder was hij directeur van het Netherlands Institute for City Innovation Studies (Maatschappelijk Topinstituut voor steden). In de Eerste Kamer voorzitter van de commissie voor Verkeer en Waterstaat. Als Tweede Kamerlid woordvoerder op het gebied van binnenlands bestuur, justitie, asiel en immigratie en landbouw en betrokken bij diverse initiatiefvoorstellen, onder meer over referenda, de benoemingswijze van de burgemeester en weigerambtenaren. Had ook een aandeel in de nieuwe opzet van de formatie. Daarna was hij directeur van de Nederlandse Vereniging voor Innovatieve Geneesmiddelen. Vasthoudend debater.
   
• 47. 

  Politiedeskundige die in 2002 de overstap maakte naar de Haagse politiek. Was bijna veertig jaar werkzaam bij de politie, onder meer als inspecteur, korpschef (in Eindhoven en Rotterdam) en ambassaderaad. Was actief als adviseur van het CDA, maar werd in 2002 voor de LPF staatssecretaris voor openbare orde en veiligheid in het kabinet-Balkenende I. In 2003 kreeg hij als eenling namens die partij zitting in de Eerste Kamer, nadat prof. Smalhout zich als kandidaat had teruggetrokken. Leidde als senator een wat treurig, geïsoleerd 'bestaan', waardoor hij na vier jaar concludeerde weinig te hebben kunnen uitrichten. Politicus tegen wil en dank.
   
• 48. 

  Fries Eerste Kamerlid voor de Onafhankelijke Senaatsfractie en in perioden (eerst acht jaar en later nog eens vier jaar) een eenling in de Senaat. Hield zich dan ook met uiteenlopende onderwerpen bezig, waarbij Europa, maar ook onderwijs, cultuur en de Antillen zijn speciale belangstelling hadden. Lid en voorzitter zijnde van de Fryske Nasjonale Partij, een partij waarvoor hij in de Staten van Fryslân zat, kwam hij tevens op voor de Friese taal en cultuur. Hij was als leraar economie, conrector en lid van de Centrale Directie van het Dockingacollege in Dokkum lange tijd werkzaam in het onderwijs.
   
• 49. 

  De 75 leden van de Eerste Kamer worden eens in de vier jaar door middel van 'getrapte verkiezingen' gekozen. Burgers kiezen de leden van de Provinciale Staten of kiescolleges en zij kiezen op hun beurt de leden van de Eerste Kamer. Dit gebeurt binnen drie maanden na de verkiezingen van de Provinciale Staten. Sinds een Grondwetswijziging in 2017 stemmen ook de inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba over de samenstelling van de Eerste Kamer. Aangezien de bijzondere gemeenten geen Provinciale Staten hebben, gaat dit via afzonderlijk gekozen kiescolleges. In 2022 is er een vierde kiescollege toegevoegd, het kiescollege niet-ingezetenen. Door te stemmen voor dit kiescollege kunnen kiesgerechtigde Nederlanders die in het buitenland wonen, invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer.
   
• 50. 

  PDC, 10 juni 2003