Kandidaatstelling Tweede Kamer

Bij de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer bepalen de kiezers hun voorkeur aan de hand van kandidatenlijsten. Deze staan op het stembiljet waarop door de kiezer zijn stem wordt uitgebracht. De kandidaatstelling en de vermelding van partijen is aan regels gebonden. Die staan in de Kieswet.

Wie in de Tweede Kamer¹ wil komen, zal zich kandidaat moeten stellen. Meestal sluit iemand zich aan bij een politieke partij² maar dat hoeft niet. Dus een politieke groepering, mits geregistreerd, en een 'particuliere' kiezer kunnen allebei kandidatenlijst inleveren.

De kandidatenlijst moet op een vastgestelde dag tussen 9:00 en 17:00 uur volgens een vastgesteld model worden ingeleverd bij de Kiesraad³ (het Centraal Stembureau). Als bij de vorige verkiezingen geen zetels zijn behaald, moet de lijst vergezeld gaan van ten minste 30 ondersteuningsverklaringen (alleen in de kieskring Bonaire is dat aantal 10). Bovendien moet dan ook een waarborgsom worden betaald.

Het onderzoek vindt plaats in een niet-openbare zitting op de dag van de kandidaatstelling. Als de Kiesraad een 'verzuim' in welke vorm dan ook constateert, geeft zij daar 'onverwijld' kennis van aan de persoon die de lijst heeft ingeleverd. Er bestaat dan gedurende drie dagen de mogelijkheid de kandidatenlijst te corrigeren. Op de vierde dag vindt een openbare zitting van de Kiesraad plaats waarin de geldigheid van de lijsten wordt vastgesteld. Wordt een kandidatenlijst ook dan ongeldig verklaard, dan is binnen vier dagen beroep mogelijk bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State⁴.

Wie zich kandidaat voor de Tweede Kamer wil stellen en zich aangetrokken voelt tot een politieke partij, kan zich daarbij aansluiten. Wel moet de aspirant-kandidaat er dan voor zorgen dat zijn partij hem dan ook kandidaat wil stellen. Hoe dat gebeurt, is afhankelijk van de regels die binnen de partij gelden. Het is natuurlijk ook mogelijk met geestverwanten een politieke partij op te richten en die te registreren.

De aanduiding op de lijst hoeft niet dezelfde te zijn als de officiële naam van de partij. Deelname zónder registratie als politieke groepering is eveneens mogelijk. De lijst komt alleen met lijstnummer (blanco lijst) op het stembiljet.

Iedere op de kandidatenlijst voorkomende kandidaat moet met zijn kandidaatstelling instemmen. Dit moet blijken uit een door hem ondertekende verklaring die bij de kandidaatstelling moet worden overlegd. Op een eenmaal ingeleverde verklaring van instemming kan niet meer worden teruggekomen.

Bij een kandidatenlijst moeten 30 ondersteuningsverklaringen worden ingeleverd (in de kieskring Bonaire tien). Dit hoeft niet als het gaat om een kandidatenlijst van een partij die bij de laatst gehouden verkiezingen één of meer zetels heeft behaald.

Ondersteuningsverklaringen zijn op schrift gestelde verklaringen van kiezers dat zij de lijst ondersteunen. Alleen kiezers in de kieskring⁵ waar de kandidatenlijst wordt ingeleverd kunnen een dergelijke verklaring afgeven. De verklaring moet in persoon worden ondertekend op het gemeentehuis waar de kiezer die de verklaring wil afleggen staat ingeschreven. Op een eenmaal ingeleverde verklaring kan niet meer worden teruggekomen.

Eén en ander betekent dat een nieuwe partij die in alle 20 kieskringen met de verkiezingen wil meedoen over 19 x 30 + 10 = 580 ondersteuningsverklaringen moet beschikken. Het is voor een partij overigens ook mogelijk om niet in alle 20 kieskringen een lijst in te leveren.

Als er onvoldoende ondersteuningsverklaringen zijn verkregen, mag de partij niet meedoen in de betreffende kieskring.

Bij het inleveren van een kandidatenlijst moet een waarborgsom van € 11.250 worden betaald. Heeft de partij bij de vorige verkiezingen één of meer zetels behaald, dan vervalt deze verplichting.

Als na de verkiezingen blijkt dat de politieke groepering minimaal 75 % van het aantal stemmen om één zetel te krijgen heeft behaald, wordt de waarborgsom teruggestort.

Op derde dag na de dag van de kandidaatstelling houdt de Kiesraad een openbare zitting. Doel daarvan is het vaststellen van de geldigheid van de kandidatenlijsten en de daarop voorkomende kandidaten, en de aanduidingen.

Ook beslist de Kiesraad in deze zitting over de geldigheid van de lijstencombinaties en nummert de kandidatenlijsten.

Het eerst worden de partijen genummerd die al in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn. De partij met het grootst aantal stemmen bij de vorige verkiezingen krijgt nummer één. Hadden twee partijen exact hetzelfde aantal stemmen, dan beslist het lot. De partij met het op één na grootst aantal stemmen krijgt nummer twee, de volgende nummer 3.

Dan zijn aan de beurt de partijen die niet in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn en in alle kieskringen een kandidatenlijst hebben ingeleverd. De nummering wordt door het lot bepaald. Ten slotte worden de kandidatenlijsten genummerd die niet in alle kieskringen zijn ingeleverd. De kandidatenlijst die in de meeste kieskringen is ingeleverd, wordt dan als eerste genummerd. Bij een gelijk aantal kieskringen beslist ook weer het lot.

De nummering wordt gepubliceerd in de Staatscourant.

Tegen de ongeldigverklaring van een kandidatenlijst of het schrappen van kandidaten kan ieder belanghebbende binnen vier dagen beroep aantekenen bij de afdeling bestuursrecht van de Raad van State. Deze dient binnen 6 dagen na het indienen van het beroep een uitspraak te doen.

Meer over

• 1. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 2. 

  Een politieke partij is een groep van politieke geestverwanten. Politieke partijen streven vaak meer dan één doel na, zoals bevordering van werkgelegenheid, een eerlijke inkomensverdeling, een schoon milieu of het bestrijden van criminaliteit. Omdat niet iedereen deze doelen op dezelfde wijze nastreeft, zijn er meer partijen ontstaan.
   
• 3. 

  De Kiesraad is een adviesorganisatie op het gebied van kiesrecht en verkiezingen in Nederland.
   
• 4. 

  De Raad van State is een van de Hoge Colleges van Staat en heeft als voornaamste taak de regering en het parlement te adviseren over wetgeving en bestuur. Daarnaast is deze instantie de hoogste algemene bestuursrechter.
   
• 5. 

  Voor de Tweede Kamerverkiezingen is Nederland verdeeld in 20 kieskringen. Ze hebben een administratieve functie bij de organisatie van landelijke verkiezingen en bestaan sinds in 1917 de evenredige vertegenwoordiging werd ingevoerd. In 2012 is Bonaire (bestaande uit de Bonaire, Sint Eustatius en Saba) als twintigste kieskring toegevoegd.
   
• 6. 

  De leden van de Tweede Kamer worden in principe eens in de vier jaar gekozen op basis van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Ook na de val van een kabinet worden bijna altijd verkiezingen gehouden. Kiesgerechtigd zijn alle Nederlanders die op de dag van de kandidaatstelling 18 jaar of ouder zijn, mits niet het kiesrecht vanwege een veroordeling is ontnomen.
   
• 7. 

  Een democratie wordt onder andere gekenmerkt door vrije, geheime en algemene verkiezingen waarbij het volk een volksvertegenwoordiging kiest. Volgens artikel 4 van onze Grondwet mogen dan ook alle Nederlanders kiezen en gekozen worden, behalve bij de wet gestelde beperkingen.
   
• 8. 

  De Tweede Kamer bestaat uit 150 parlementariërs: volksvertegenwoordigers die op basis van evenredige vertegenwoordiging voor een periode van in principe vier jaar worden gekozen via de kandidatenlijst van een politieke partij. Zij controleren de regering en treden op als medewetgevers.