Tweede Kamercommissie

De Tweede Kamerleden¹ doen hun werk vooral in commissies. In een commissie houdt een groep Kamerleden zich bezig met een beleidsterrein of met een specifiek onderwerp. Vrijwel alle Kamerleden zijn lid van een of meer commissies. Voor specifieke onderwerpen stellen commissies soms werkgroepen in.

Commissies worden samengesteld op basis van fractiegrootte. Commissies hebben een eigen voorzitter, ondervoorzitter en secretaris (een plaatsvervangend griffier). In de Tweede Kamer zijn vergaderingen van commissies in principe openbaar. Voor commissies zijn er ondersteunende ambtenaren die werken bij de zogenaamde Griffie commissies (zo is er een Griffie commissie internationaal).

Kamercommissies bespreken met ministers² en/of staatssecretarissen³ voorstellen, plannen en genomen besluiten. De fracties kunnen veel invloed uitoefenen op voorliggende documenten, waardoor iedere fractie in zoveel mogelijk commissies vertegenwoordigd wil zijn. Nadat voorstellen en plannen zijn besproken in Kamercommissies, volgt (meestal) een plenair debat met de voltallige Kamer.

De meest voorkomende vorm van mondeling overleg heet een commissiedebat⁴. Verder worden nota's in de commissies besproken. Commissies beperken zich in hun werkzaamheden niet alleen tot overleg. Zij kunnen ook hoorzittingen houden en werkbezoeken afleggen om na te gaan hoe er ter plaatse tegen bepaalde plannen van het kabinet wordt aangekeken. Daarnaast kunnen zij externe deskundigen inschakelen en zich laten voorlichten door colleges van advies.

Ook kunnen de commissies aan de Kamer voorstellen om een bepaald beleidsonderdeel als groot project aan te wijzen. Een groot project is een project met grote financiële gevolgen, waarvoor alleen de staat verantwoordelijkheid draagt.

Alleen leden (of hun plaatsvervangers) van de commissies mogen in commissievergaderingen meestemmen. Het gaat dan om procedurele besluiten. Over wetgeving en moties wordt in commissies niet gestemd.

Presidium

Het Presidium is het dagelijkse bestuur van de Tweede Kamer⁵. Het bestaat uit de Kamervoorzitter⁶ en de ondervoorzitters, die de Voorzitter kunnen vervangen. Het Presidium telt als regel tussen de zeven en negen leden, afkomstig uit de grotere fracties.

De Tweede Kamer⁵ kent diverse commissies. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vaste commissies, algemene commissies, tijdelijke commissies en overige commissies. Daarnaast stelt de Kamer soms een speciale onderzoekscommissie (enquêtecommissie) in. De meeste commissies hebben 25 leden en evenveel plaatsvervangende leden.

Er is voor elk ministerie een vaste commissie die onderwerpen op het gebied van dat ministerie behandelt, behalve voor dat van de minister-president, het ministerie van Algemene Zaken⁷. Daarnaast is er een vaste commissie voor Koninkrijksrelaties, voor Digitalisering en voor Europese zaken.

Overige (vaste) commissies

De Tweede kamer kent ook overige (vaste) commissies. Dat zijn de Commissie voor de Verzoekschriften en Burgerinitiatieven⁸, de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, Commissie voor de Rijksuitgaven⁹, de Commissie voor de Werkwijze¹⁰ en de Commissie voor het onderzoek van de geloofsbrieven¹¹.

Soms stellen vaste commissies een werkgroep in ter voorbereiding van een specifiek onderwerp.

Tijdelijke commissies

Tijdelijke commissies onderscheiden zich van algemene commissies doordat ze een nauwkeurig omschreven opdracht hebben. Zodra die opdracht is uitgevoerd, dat wil zeggen zodra de commissie rapport heeft uitgebracht en dit behandeld is in de Tweede Kamer, houdt de commissie op te bestaan.

In november 2024 stelde de Tweede Kamer een tijdelijke commissie Grondrechten en constitutionele toetsing¹² in, die andere commissie van advies moet dienen over de rechtsstatelijkheid van wetsvoorstellen.

Enquête- en onderzoekscommissies

Een bijzonder soort tijdelijke commissies zijn enquêtecommissies. Ze worden door de Tweede Kamer ingesteld als onderzoek naar een bepaald onderwerp wenselijk is, en daarbij gebruik wordt gemaakt van bevoegdheden op grond van de Wet op de Parlementaire Enquête¹³. Zo hebben Enquêtecommissies de bevoegdheid om getuigen onder ede te verhoren en zijn getuigen verplicht om te verschijnen.

Er lopt momenteel één enquête, de parlementaire enquête corona¹⁴.

Delegaties en contactgroepen

Een aantal Tweede Kamerleden maakt ook deel uit van delegaties naar vergaderingen van internationale organisaties en van contactgroepen met omliggende landen.

Er zijn delegaties naar

• - 

  de Benelus Parlementaire Assemblee
• - 

  de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa
• - 

  de Parlementaire Assemblee van de NAVO
• - 

  de Parlementaire Assemblee van de OVSE
• - 

  de Parlementaire Assemblee van de Unie voor de Mediterrane Regio
• - 

  de IPU (Interparlementaire Unie)

Meer over

• 1. 

  De Tweede Kamer bestaat uit 150 parlementariërs: volksvertegenwoordigers die op basis van evenredige vertegenwoordiging voor een periode van in principe vier jaar worden gekozen via de kandidatenlijst van een politieke partij. Zij controleren de regering en treden op als medewetgevers.
   
• 2. 

  Ministers zijn politiek verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein. Met uitzondering van ministers zonder portefeuille geven zij politieke leiding aan een departement. Daarbij kunnen zij terzijde worden gestaan door staatssecretarissen. Een minister, meestal lid van één van de partijen die in de Tweede Kamer het kabinet steunen, moet het vertrouwen van de Tweede Kamer hebben om de functie te kunnen vervullen.
   
• 3. 

  Een staatssecretaris ondersteunt een minister bij het politiek leiden van een ministerie. Staatssecretarissen komen vooral voor bij 'zware' ministeries. Daar krijgen zij een specifiek beleidsterrein onder hun hoede, maar de minister blijft medeverantwoordelijk. Net als de minister moet een staatssecretaris verantwoording afleggen aan het parlement.
   
• 4. 

  In een commissiedebat wordt door één of meer Tweede Kamercommissies met één of meer ministers en/of staatssecretarissen van gedachten gewisseld over het beleid. Dit gebeurt bijvoorbeeld naar aanleiding van een brief van het kabinet. Omdat zo'n commissiedebat snel bijeen kan worden geroepen, is het een goede vorm om actuele zaken aan de orde te stellen.
   
• 5. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 6. 

  De voorzitter leidt de vergadering van de Tweede Kamer. In het Reglement van Orde staat welke bevoegdheden van toepassing zijn. Daarnaast vertegenwoordigt de voorzitter de Kamer naar buiten toe, bijvoorbeeld in contacten met buitenlandse parlementen. De voorzitter heeft een coördinerende rol tijdens de eerste fase van de kabinetsformatie.
   
• 7. 

  Het ministerie van Algemene Zaken (AZ) is verantwoordelijk voor de coördinatie van het algemeen regeringsbeleid, voor zover dit niet is opgedragen aan één van de andere ministeries. De minister-president, Dick Schoof, draagt de verantwoordelijkheid voor het ministerie van AZ en is ook minister van Algemene Zaken. In zijn taken wordt hij bijgestaan door het Kabinet Minister-President (KMP).
   
• 8. 

  Deze Tweede Kamercommissie houdt zich bezig met de behandeling van verzoekschriften en ingediende burgerinitiatieven die bij de Tweede Kamer binnengekomen zijn.
   
• 9. 

  Deze Tweede Kamercommissie heeft als taak de controle op de juiste besteding door de regering van de begrotingsmiddelen. De commissie adviseert ook andere vaste commissies bij vraagstukken op het gebied van de begroting en de verantwoording.
   
• 10. 

  Deze Tweede Kamercommissie houdt zich bezig met de werkwijze van de Tweede Kamer. Zij behandelt alle voorstellen tot wijziging van het Reglement van orde. Dit betreft bijvoorbeeld de procedures in de plenaire vergadering en de wijze van voorbereiden van wetsvoorstellen en nota's.
   
• 11. 

  Geloofsbrieven zijn stukken waaruit moet blijken dat iemand voldoet aan de wettelijke eisen voor het lidmaatschap van een vertegenwoordigend lichaam (bijvoorbeeld de Tweede Kamer of de gemeenteraad). Met het onderzoek van deze stukken wordt een speciale commissie uit het betreffende lichaam belast. In de Tweede Kamer is dat de commissie voor de geloofsbrieven.
   
• 12. 

  De tijdelijke commissie Grondrechten en Constitutionele toetsing adviseert andere Kamercommissies over de grondrechtelijke en constitutionele aspecten van wetsvoorstellen en andere regelgevende voorstellen.
   
• 13. 

  De Tweede Kamer, de Eerste Kamer en de Verenigde Vergadering hebben een grondwettelijk recht van enquête. Het recht houdt in dat Kamers een onderzoek kunnen instellen naar een specifiek onderwerp, om op die manier de regering te controleren. In de praktijk wordt het recht vooral door de Tweede Kamer gebruikt. De Eerste Kamer en de Verenigde Vergadering hebben het middel nog nooit gebruikt, hoewel er in de Eerste Kamer wel eens pogingen toe zijn gedaan.
   
• 14. 

  Op 4 november 2021 besloot de Tweede Kamer een parlementaire enquête te starten over de aanpak van de coronapandemie. Het doel is tweeledig: enerzijds is de enquête bedoeld om te leren van de ervaringen uit de corona-aanpak, anderzijds wil de Tweede Kamer aan de hand van de enquête een evaluatie plegen van alle aspecten van het beleid, de keuzes en van de betrokken actoren.
   
• 15. 

  De Tweede Kamer kent naast een politieke een ambtelijke organisatie. Dat laatste omvat zowel de interne ambtelijke dienst van de Tweede Kamer als de ambtelijke ondersteuning van individuele fracties en Kamerleden (fractie- en persoonlijke medewerkers). Aan het hoofd van de interne ambtelijke organisatie staat de Griffier.
   
• 16. 

  De Tweede Kamer kent al lang commissies die de behandeling van wetsvoorstellen voorbereiden, waarin Kamerleden overleg voeren met bewindslieden en waarin regeringsstukken worden besproken. Het commissiestelsel kwam in 1888 enigszins van de grond, maar het duurde tot 1953 totdat vaste en bijzondere commissies een centrale rol kregen bij de voorbereiding van werkzaamheden.