Z.M. koning Willem III , koning der Nederlanden, groothertog van Luxemburg, prins van Oranje-Nassau

Vorst in de tweede helft van de negentiende eeuw. Volgde in 1849 zijn vader pas na enige aarzeling op, omdat hij weinig ingenomen was met de nieuwe liberale Grondwet. Trachtte nog enige jaren zijn macht enigszins te herwinnen en behield nog enige jaren invloed op ministersbenoemingten. Ging soms in tegen zijn ministers, bijvoorbeeld in 1853 (Aprilbeweging¹). Had lange tijd ook een afkeer van Thorbecke². Verloor later steeds meer interesse in de politiek. Kreeg bovendien te maken met privé-affaires, met conflicten met zijn zoons en met gezondheidsproblemen. Berucht vanwege zijn wispelturigheid en barse uitvallen tegen onder anderen ministers. Trouwde op hoge leeftijd met de veel jongere Duitse prinses Emma³, die hem een opvolgster, Wilhelmina⁴, schonk.

functie(s) in de periode 1849-1890: lid Raad van State, staatshoofd

• - 

  Z.K.H. prins Willem
• - 

  Z.K.H. de prins van Oranje, van 7 oktober 1840 tot 17 maart 1849

• - 

  vermoedelijk troonopvolger, van 7 oktober 1840 tot 17 maart 1849
• - 

  van rechtswege lid Raad van State, van 7 oktober 1840 tot 17 maart 1849
• - 

  koning der Nederlanden, groothertog van Luxemburg, van 17 maart 1849 tot 23 november 1890 (inhuldiging vond plaats 12 mei 1849)
• - 

  buiten staat te regeren, van 3 april 1889 tot 2 mei 1889
• - 

  buiten staat te regeren, van 29 oktober 1890 tot 23 november 1890

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

• - 

  voorzitter Kroonraad, vanaf 17 maart 1849 (vergadering van koning en ministers; kwam slechts sporarisch bijeen)
• - 

  voorzitter Raad van State, van 17 maart 1849 tot 23 november 1890 (alleen formeel)
• - 

  opperbevelhebber Grote Staf van het Leger, van 17 maart 1849 tot 23 november 1890
• - 

  kolonel-eigenaar Oostenrijkse infanterie, nr. 63, vanaf 1860

• - 

  beschermheer Koninklijke Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch-Indië
• - 

  beschermheer Indisch Landbouwgenootschap
• - 

  beschermheer Vereeniging tot voorbereidend onderrigt aan kinderen in Nederlandsch-Indië
• - 

  beschermheer Koninklijk Nederlandsch Zangersverbond

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

• - 

  De Belgische koning bracht van 17 tot en met 20 oktober 1883 een staatsbezoek aan Nederland. Bracht in mei 1884 met koningin Emma in Spa een officieel (tegen)bezoek aan koning Leopold II en diens echtgenote. Dit was zijn enige officiële staatsbezoek.
• - 

  Gaf in 1888 schriftelijk aan Mackay de opdracht tot kabinetsformatie en had verder ook geen contact met de formateur
• - 

  Was in mei en september 1888, september 1889 en september 1890 vanwege ziekte verhinderd de troonrede uit te spreken
• - 

  Tijdens zijn ziekte in april/mei 1889 werd zijn gezag waargenomen door de Raad van State
• - 

  Tijdens zijn ziekte in oktober/november 1890 trad koningin Emma als regentes op

• - 

  Leefde sinds december 1855 'gescheiden van tafel en bed' van zijn echtgenote
• - 

  Weigerde tussen 1874 en 1879 toestemming aan zijn oudste zoon Willem om te trouwen met jkvr. Anna Mathilde (Mattie) van Limburg Stirum. De kroonprins vestigde zich daarop in Parijs en overleed aldaar op 11 juni 1879 op 39-jarige leeftijd.
• - 

  Kwam in 1875 tijdens een vakantie in Zwitserland in aanraking met de politie vanwege exhibitionisme en werd veroordeeld tot een geldboete
• - 

  Zag in september 1877 (drie maanden na het overlijden van zijn echtgenote) onder druk van het kabinet-Van Lynden van Sandenburg af van een huwelijk met de actrice Mlle d'Ambres
• - 

  Zijn derde zoon, Alexander, overleed op 21 juni 1884 in Den Haag op 33-jarige leeftijd

• - 

  "De waterheld van het Loo" (spotnaam)
• - 

  "Koning Gorilla" (spotnaam)

• - 

  prins van Oranje-Nassau, van 7 oktober 1840 tot 17 maart 1849
• - 

  groothertog van Luxemburg, van 17 maart 1849 tot 23 november 1890
• - 

  hertog van Limburg, van 17 maart 1849 tot 15 mei 1866

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  C.W. de Vries, "Overgrootvader Koning Willem III" (Amsterdam, 1951)
• - 

  P. van 't Veer, "Maar majesteit! Koning Willem III en zijn tijd. De geheime dagboeken van minister A.W.P. Weitzel" (Amsterdam, 1968)
• - 

  C.A. Tamse, "Koning Willem III, Emma en Sophie", in: C.A. Tamse (red.), "Nassau en Oranje in de Nederlandse geschiedenis" (Utrecht, 1996)
• - 

  Dik van der Meulen, "Koning Willem III 1817-1890" (2013)
• - 

  Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel I, 1570

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Uitgebreide biografieën van de huidige leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn beschikbaar via parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.

• 1. 

  De Aprilbeweging van 1853 was het protestantse en conservatieve protest tegen het herstel door de paus van de bisschoppelijk hiërarchie in Nederland. De bisschoppelijke hiërarchie is de indeling van de Rooms-Katholieke kerk in Nederland in (toen vijf) kerkprovincies, met aan het hoofd een bisschop. De beweging richtte zich tevens tegen het kabinet-Thorbecke, dat de RK-kerk geen strobreed in de weg legde, op grond van de scheiding van kerk en staat.
   
• 2. 

  Liberale staatsman. Hoogleraar in Gent en Leiden, die als voorzitter van de Grondwetscommissie in 1848 grondlegger was van onze parlementaire democratie. Kwam als Tweede Kamerlid al in 1844 met acht medeleden met een voorstel tot herziening van de Grondwet in democratische zin. Werd in 1848 door koning Willem II gevraagd een liberale Grondwet te ontwerpen. Hierdoor kwamen er rechtstreekse verkiezingen en ministeriële verantwoordelijkheid en werden parlementaire rechten uitgebreid. Leidde daarna drie keer een kabinet, waarbij hij onder meer de Kieswet, Gemeentewet en Provincie Wet tot stand bracht. Legde daarmee ook de basis voor de bestuurlijke organisatie met drie bestuurslagen. Zijn tweede kabinet zorgde voor instelling van de HBS en aanleg van de Nieuwe Waterweg. Had niet de sympathie van koning Willem III. Hoewel hij veel medestanders later van zich vervreemdde en soms weerstanden opriep, was hij ongetwijfeld de grootste staatsman van de negentiende eeuw.
   
• 3. 

  Duitse prinses die op 20-jarige leeftijd in 1879 de tweede echtgenote van de 62-jarige koning Willem III werd. Trad in 1890 tijdens ziekte en daarna, na het overlijden van de koning, acht jaar op als regentes voor de nog minderjarige koningin Wilhelmina. Voerde vervolgens met haar dochter een soort goodwillcampagne onder het motto 'we zijn er nog' en wist daarmee het onder Willem III geslonken prestige van het koningshuis te herstellen. Was nadat Wilhelmina in 1898 regerend vorstin was geworden, een belangrijk (informele) adviseur van haar dochter. Zette zich daarnaast in voor de tuberculosebestrijding ('Emma-bloem'). Had vorstelijke allure en was zeer geliefd bij de bevolking.
   
• 4. 

  Dochter van koning Willem III, die al op haar tiende, aanvankelijk onder het regentschap van haar moeder, koningin werd. In september 1898 als koningin ingehuldigd en daarna vijftig jaar regerend vorstin. Haar regering kenmerkte zich lange tijd door een zekere afstandelijkheid tot de bevolking, maar in de Tweede Wereldoorlog werd zij uitermate populair. Nadat zij in de meidagen van 1940 noodgedwongen was uitgeweken naar Londen gaf zij haar rol als 'Moeder des Vaderlands' ten volle gestalte door het verzet via radio-toespraken te inspireren. Zag zichzelf als leidsvrouwe van een vernieuwd en verenigd volk. Nadat na de bevrijding bleek dat de oorlog niet de politieke vernieuwing had gebracht die zij had gewenst, deed zij afstand van de troon. Krachtige persoonlijkheid, godsdienstig en temperamentvol.