K. ter Laan - Hoofdinhoud

Uit Groningen afkomstig SDAP-Kamerlid en bestuurder; in 1914 de eerste SDAP-burgemeester (van Zaandam). Was jarenlang onderwijzer en werd in 1901 op 30-jarige leeftijd in de Tweede Kamer de belangenbehartiger van onderwijzers en van dienstplichtigen en het lagere defensiepersoneel (zadelmakers, geweermakers etc.). Bleef dat tot 1937. In 1909 werd hij afgevaardigde voor een Haags district, na eerder door Hoogezand te zijn gekozen. Combineerde zijn Kamerlidmaatschap met dat van de Haagse gemeenteraad. Zeer actief in beide functies. Publiceerde daarnaast meer dan dertig boeken over Multatuli, folklore, Groningen en taal. Met zijn broer Jan i, collega-Kamerlid, aangeduid als 'de firma Ter Laan'.

SDAP
functie(s) in de periode 1901-1937: lid Tweede Kamer

• - 

  SDB (Sociaal-Democratische Bond)
• - 

  Sociaal-Liberale Partij, vanaf december 1896
• - 

  Socialistenbond, tot april 1900
• - 

  SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij), vanaf april 1900 (andere bron: 1898)

• - 

  onderwijzer, Openbare Lagere school te Noordbroek (Gr.), tot 1889
• - 

  onderwijzer, Openbare lagere school te Sappemeer, van juni 1890 tot oktober 1891
• - 

  onderwijzer, Franse School te Appingedam, van oktober 1891 tot 1893
• - 

  onderwijzer, "Instituut Bochardt" te Dordrecht, van 1893 tot januari 1894
• - 

  onderwijzer, Openbare Eerste Overgangschool te Arnhem, van januari 1894 tot maart 1895
• - 

  hoofd Openbare lagere school te Sluis, van maart 1895 tot oktober 1897
• - 

  hoofd Openbare lagere school (nummer 3) te Delft, van oktober 1897 tot september 1901
• - 

  directeur handelscursus te Delft, van februari 1898 tot 1902 (tevens leraar handels- en aardrijkskunde en Duitse en Nederlandse taal)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 17 september 1901 tot 8 juni 1937 (1901-1909 voor het kiesdistrict Hoogezand, 1909-1918 voor het kiesdistrict 's-Gravenhage I)
• - 

  lid gemeenteraad van 's-Gravenhage, van 5 september 1905 tot 23 januari 1914
• - 

  burgemeester van Zaandam, van 1 februari 1914 tot 8 februari 1937 (benoemd bij K.B. van 20 januari; geïnstalleerd 5 februari)

• - 

  fractiesecretaris SDAP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 4 september 1901 tot 1 februari 1914
• - 

  fractievoorzitter SDAP gemeenteraad van 's-Gravenhage, van september 1905 tot januari 1914
• - 

  voorzitter commissie van onderzoek van het militaire vraagstuk (van SDAP en NVV)

• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1918 (kieskringen 's-Gravenhage en Leiden)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1922 (kieskringen 's-Gravenhage en Leiden)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1925 (kieskringen 's-Gravenhage en Leiden)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1929 (kieskringen 's-Gravenhage en Leiden)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1933 (kieskring Leiden)

• - 

  secretaris Bond van Miliciens en Oud-Miliciens, afdeling 's-Gravenhage
• - 

  voorzitter NOG (Nederlandsch Onderwijzers-Genootschap), afdeling Delft I, omstreeks 1900
• - 

  redacteur "De Milicien", van 1903 tot 1907
• - 

  lid Commissie van Toezicht op de Algemeene Landsdrukkerij, van 1911 tot 1932
• - 

  lid Legercommissie, vanaf 1913 (nog in 1937)
• - 

  lid Staatscommissie voor het onderwijs (Staatscommissie-Bos), van 31 december 1913 tot 11 maart 1916
• - 

  lid Commissie van Advies Rijkskantoor voor suiker, omstreeks 1919
• - 

  lid VNG-commissie onderzoek wetsontwerp tot herziening van de financieele verhouding, 1929
• - 

  voorzitter Commissie van Toezicht op de Algemeene Landsdrukkerij, van 1932 tot 1946
• - 

  voorzitter Algemeene Vereeniging "Grönnen"
• - 

  voorzitter Volkskundig Genootschap, van 1948 tot 1961
• - 

  redacteur Groninger maandblad "Dorp en Stad", vanaf 1949

• - 

  erelid Multatuli-Genootschap
• - 

  erelid Nederlands Volkskundig Genootschap
• - 

  erelid Groninger Schrieverskring

• - 

  lagere school te Slochteren (bij meester Jager)
• - 

  Franse school te Hoogezand (twee jaar)

• - 

  Rijks Hogere Burgerschool te Sappemeer (drie jaar)

• - 

  onderwijzersopleiding, Normaalschool te Sappemeer, tot oktober 1889
• - 

  Duits (akte L.O.), tot augustus 1890
• - 

  hoofdakte L.O., tot augustus 1893

• - 

  Was woordvoerder militaire aangelegenheden, pensioenen en onderwijs van de SDAP-Tweede Kamerfractie
• - 

  Diende in 1911 namens zijn fractie een initiatiefwetsvoorstel in tot verlenging van de leerplicht tot 14 jaar, strafbaarstelling van tewerkstelling van leerplichtigen en afschaffing van het landbouwverlof; het voorstel werd in 1921 ingetrokken
• - 

  Interpelleerde op 5 november 1918 de ministers Ruijs de Beerenbrouck en Alting von Geusau over het militaire beleid (de interpellatie werd gecombineerd met die van Troelstra, Kruyt en Duymaer van Twist over het zelfde onderwerp).
• - 

  Diende in 1925 namens zijn fractie een initiatiefwetsvoorstel inzake de nationale ontwapening (Ontwapeningswet) in. Dit voorstel behelsde de vervanging van leger en vloot door een veiligheids- en zeewacht, die alleen 'politiediensten' zou verrichten. Dit voorstel werd in 1927 ingetrokken, nadat uit de behandeling door de Tweede Kamer was gebleken dat er geen meerderheid voor was.
• - 

  Diende in 1933 met zijn fractiegenoten Van der Houven en IJzerman een initiatiefwetsvoorstel in om de uitgifte van meer staatsloten mogelijk te maken. Dit voorstel werd in 1934 door de Tweede Kamer verworpen.
• - 

  Diende in 1933 met vier fractiegenoten een initiatiefwetsoorstel in tot invoering van een achtjarige leertijd. Dit voorstel werd in 1936 door de Tweede Kamer verworpen.
• - 

  Diende in 1936 een initiatiefwetsvoorstel over een nieuwe regeling inzake het verlenen van geldelijke uitkeringen aan mobilisatieslachtoffers in. Dit voorstel werd in 1937 verworpen.

• - 

  Behoorde in 1926 tot de tien SDAP'ers die tegen het wetsvoorstel tot goedkeuring van het Verdrag met België stemden

• - 

  Op het moment dat hij voor de eerste keer werd verkozen als Tweede Kamerlid, had hij nog niet de vereiste leeftijd voor het passief kiesrecht
• - 

  Was in 1905 de eerste sociaaldemocraat in de Haagse gemeenteraad
• - 

  Was in 1914 de eerste sociaaldemocratische burgemeester
• - 

  Onttrok zich in 1920 samen met Suze Groeneweg aan de eindstemming over het wetsvoorstel Lager-onderwijswet

• - 

  Oprichter van het vooruitstrevende krant te Appingedam
• - 

  Oprichter van het blad "Vrijland" (met H. Groustra)
• - 

  Hij verzamelde bij het lezen van kranten en boeken zijn leven lang documentatie over folklore, letterkunde, spreekwoorden, dialecten en Multatuli. Hij gebruikte dit na zijn pensionering voor diverse publicaties.
• - 

  In Slochteren staat ter zijner nagedachtenis een monument (K. ter Laan-bank), bestaande uit een in 1968 door Wladimir de Vries vervaardigd borstbeeld en een plaquette

• - 

  Tijdens de inhuldigingsfeesten voor koningin Wilhelmina in 1898 verfden twee dokterszoons op klaarlichte dag in Delft zijn woning van onder tot boven oranje, terwijl de politie welwillend toekeek. Hij had geweigerd de vlag uit te steken.
• - 

  Toen hij Tweede Kamerlid was en tevens raadslid in Den Haag fietste hij in de begrotingstijd vaak van het stadhuis naar het Binnenhof en terug. Eens hield hij zo binnen een uur drie toespraken.
• - 

  Werd samen met zijn broer Jan, die eveneens Tweede Kamerlid was, wel aangeduid als de 'firma Ter Laan'

• - 

  Versloeg in 1905 na herstemming H. de Wilde (arp)
• - 

  Werd in 1909 in het kiesdistrict Hoogezand verslagen door P. Rink (ul)
• - 

  Versloeg in 1909 in het district 's-Gravenhage na herstemming I J. Krap (arp)
• - 

  Versloeg in 1913 na herstemming C. Smeenk (arp)
• - 

  Versloeg in 1917 H.L. Israëls (comité anti-grondwetsherziening) en L.L.H. de Visser (sdp)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  W.H. Vliegen, "Die onze kracht ontwaken deed", deel II, 186
• - 

  W. Drees, "K. ter Laan als politicus", in: Groningen, cultureel maandblad, jrg. 5 (1963)
• - 

  P.J. Meertens, "Kornelis ter Laan", in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1964-1965, 85-95
• - 

  J.J. 't Hoen, "Klaas ter Laan. De eerste socialistische burgemeester in Nederland", in: Spiegel Historiael, jrg. 8 (1973)
• - 

  W. de Vries Wzn., "Herinneringen van K. ter Laan", in: "Facetten van Delft" (1985)
• - 

  O.S. Knottnerus, "Klaas ter Laan (1871-1963)", in Socialisme en arbeidersbeweging in Groningen 1885-1985 (1986)
• - 

  O.S. Knottnerus, "Laan, Kornelis ter", in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, deel I, 65
• - 

  H. van der Hoeven, "Laan, Kornelis ter (1871-1963)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel IV, 282
• - 

  "K. ter Laan's Multatuli Encyclopedie" (1995)
• - 

  D. Hillenius, "K. ter Laan (1871-1963)", in: VNG-Magazine, 4 feb. 2000
• - 

  J. de Roos, "Met enige schroom. Pioniers van het lokaal bestuur" (2000)
• - 

  Onze Afgevaardigden, 1901, 1905, 1909, 1913
• - 

  Winkler Prins Jaarboek 1952

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.