Visie op schulden? - Main contents
Ik spreek veel mensen. En iedereen is het er over eens. Hoe is het mogelijk dat we met zijn allen miljarden stoppen in een heel circus om mensen uit de schulden te helpen? En waarom helpt dat niet? Zo ingewikkeld kan het toch niet zijn. We hebben afgesproken dat schuldsanering drie jaar duurt. Dat zijn 36 maanden. Dan kan er dus 36 keer het maandinkomen min de beslagvrije voet onder schuldeisers worden verdeeld. Niet meer en niet minder. Dat is toch niet zo moeilijk?
Heel veel partijen denken na over de problematiek rondom schulden. Hoe voorkomen we schulden? Hoe vinden we mensen met schulden snel? Hoe helpen we ze vlot weer op weg en hoe voorkomen we dat het weer verkeerd gaat. Ik werk nu ruim tweeëneenhalf jaar in Den Haag. En ik heb naast het regeerakkoord menig rapport, onderzoek en plan van aanpak gezien. Ik weet dat we de wereld zo ingewikkeld hebben georganiseerd dat iedere verandering tergend langzaam gaat. Terwijl het in theorie zo simpel is. Laat ik mijn droom eens kort verwoorden:
Om te voorkomen dat mensen in de schulden raken, moeten mensen genoeg middelen hebben om in hun bestaanszekerheid te voorzien. Luxe is niet nodig. Maar eten, drinken en een dak boven het hoofd, moet iedereen kunnen betalen. Net als een betaalbare verzekering, internet, telefoon en een kleine tweedehands auto. Voor de meeste mensen is dat geen probleem. Maar voor veel mensen ook wel. Met de huidige systemen zitten aan iedere poging bestaanszekerheid te verhogen haken en ogen. Van armoedeval tot verdrukking van de arbeidsmarkt. Daarom pleit ik voor een zogenaamde basisbaan. Daarover in een volgend blog meer.
Als we niet willen dat mensen in de schulden komen, moeten we er voor zorgen dat dat ook niet zo gemakkelijk kan. Waarom maken we het mogelijk dat mensen op grote schaal dingen kopen waar ze geen geld voor hebben? En waarom maken we daar zelfs reclame voor op TV, radio en het internet? Waarom staan we toe dat mensen denken een product te kopen, terwijl hen eigenlijk een langlopend abonnement is aangesmeerd? We vinden keuzevrijheid erg belangrijk. Maar we moeten goed nadenken over de vraag of daar geen grenzen aan zitten. Commerciële bedrijven maken gebruik van de zwakheid van mensen. En wel op slinkse manieren. Daar moet wat mij betreft een einde aan komen.
Mensen met schulden moeten in een vroeg stadium geholpen worden. In veel gemeenten wordt er gewerkt aan plannen om mensen met schulden snel te kunnen vinden. Op sommige plekken wordt gewerkt met algoritmes of met slimme afspraken met google en facebook. Maar het kan allemaal nog veel simpeler. Welke instantie weet het eerst of iemand betalingsproblemen heeft? Juist, de bank. Natuurlijk mag de bank niet bellen met hulpverleners. Er bestaat ook nog zoiets als privacy. Maar banken mogen wel standaard contact opnemen met cliënten. En hen actief wijzen op bijvoorbeeld de gemeentelijke schuldhulp.
Mensen die al in de schulden zitten, moeten daar snel weer uit. De grootste schuldeiser is de overheid. Door verhogingen die de overheid oplegt kunnen relatief behapbare schulden in hoog tempo flink oplopen. Natuurlijk weten we dat boetes en verhogingen niet helpen als een mens niet kan betalen. Voor zulke situaties moeten we andere oplossingen bedenken. Een flink deel van die verhogingen zijn oninbaar. En oninbaar is oninbaar. Dat we vervolgens een administratief circus in stand houden helpt schuldeisers niet maar levert schuldenaren wel veel stress op. Als een schuld oninbaar is dan wil dat ook zeggen dat een kwijtschelding in de echte wereld geen geld kost, maar wel die stress bij mensen wegneemt. Ik pleit voor een jubeljaar. En een kwijtschelding van dit soort oninbare en door de overheid zelf veroorzaakte schulden.
Ook van andere schulden moeten mensen zo snel mogelijk af. Dat kan via de gemeente. De gemeente kan snel uitrekenen hoeveel geld er onder de schuldeisers te verdelen is. Maar gemeenten moeten wel snel alle schuldeisers kunnen vinden. Sommige schuldeisers weigeren te reageren. Daarom wil ik een verplichte reactie termijn. Niet reageren is niet delen in de aflossing. Ook moeten schuldeisers akkoord gaan met een aflossingsplan van de gemeente. Sommigen hebben er een sport van gemaakt nooit akkoord te gaan. Mijn voorstel is dat wanneer 75% van de schuldeisers akkoord gaan, de rest automatisch ook akkoord gaat. En, boekt de gemeente om wat voor reden dan ook geen vooruitgang, dan moet er automatisch worden doorverwezen naar de WSNP. Op deze manier hebben in theorie alle mensen binnen vier jaar een schone lei.
Wanneer mensen eindelijk een schone lei hebben en weer wat meer te besteden krijgen, zou het goed zijn om actief te voorkomen dat het opnieuw fout gaat. Dat kan lastig zijn. Want mensen komen zonder enige financiële buffer uit de schuldsanering. Wat zou er op tegen zijn hen een eenmalige ‘buffer bonus’ twv een paar honderd euro te geven. En daar twee voorwaarden aan te verbinden. Allereerst dat die bonus ingezet moet worden om bijvoorbeeld nieuwe kleren voor een sollicitatiegesprek of een nieuwe wasmachine te kopen. En ten tweede dat de helft van het maandbedrag dat mensen meer te besteden krijgen automatisch gespaard zal worden om een nieuwe buffer op te bouwen. Een visie op schulden? Het lijkt mij geen rocket science. Er is focus nodig, een politieke wil en uitvoeringskracht. Focus en wil kunnen we regelen. De vraag is of we beschikken over voldoende uitvoeringskracht.