Bezuinigen op de zorg is weinig populair, maar wel noodzakelijk - Main contents

Nederland kent in vergelijking met andere Europese landen lage eigen bijdragen en een laag eigen risico. Dit ter discussie stellen is op den duur onvermijdelijk.

Nederland heeft een solidair zorgstelsel. Jong is solidair met oud, gezond met ziek en hogere inkomens met lagere inkomens. Internationaal scoort het goed op toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit. De grote bedreiging voor ons zorgstelsel zijn de exploderende zorguitgaven. De zorgkosten stijgen sneller dan de economie. Dat is onhoudbaar. In 2017 zullen we 75 miljard euro uitgeven aan zorg. Bij een recent opinieonderzoek van TNS NIPO kon de geënquêteerde aangeven waarop de overheid in de zorg het beste kan bezuinigen. Er was maar een maatregel die kon rekenen op een meerderheid: bijna 60 procent van de ondervraagden wil ongezond gedrag bestraffen. Andere opties kregen slechts beperkte steun. Maar het bestraffen van ongezond gedrag leidt paradoxaal genoeg niet tot lagere zorguitgaven.

De paradox: de meeste zorgkosten worden in iemands laatste levensjaar gemaakt, wat daardoor liefst vijftien keer duurder is dan eerdere levensjaren. Door preventie leeft men dan wel langer, maar de hoge kosten worden hoe dan ook alsnog gemaakt. Ook mensen die gezond leven, worden uiteindelijk ziek en gaan dood. Het afstraffen van ongezond bedrag leidt wel tot gezondheidswinst, maar anders dan de geënquêteerden denken niet tot lagere zorgkosten. Er is dus in het opinieonderzoek alleen een meerderheid voor een bezuinigingsmaatregel die nu net geen geld oplevert. In dezelfde enquête zegt maar 34 procent van de mensen meer te willen betalen voor goede zorg voor zichzelf. Nog minder mensen zijn bereid meer te betalen voor de zorg van anderen. Een meerderheid van de mensen wil dus niet extra betalen, niet voor zichzelf en niet voor anderen maar tegelijkertijd ook niet bezuinigen. Dit gaat niet samen. Niet bezuinigen op de zorg betekent dat de uitgaven zullen stijgen. En dat betekent meer zorgpremie betalen.

Voor politici is het zeer lastig als mensen tegenstrijdige antwoorden geven. Van bezuinigen op de zorg word je niet populair. Daarom komen veel politici met maatregelen waar iedereen het over eens is, zoals de aanpak van fraude en verspilling. Dat moeten we zeker doen: mogelijk leveren deze maatregelen enkele honderden miljoenen op. Maar ze leveren niet de benodigde miljarden op.

Om zorg betaalbaar en toegankelijk te houden is vooral kostenbeheersing nodig. Dat begint door heel kritisch te kijken naar wat zorg is en wat niet. De AWBZ is een halve eeuw geleden opgezet voor onverzekerbare risico’s, maar is inmiddels uitgebreid met rechten als huishoudelijke hulp en persoonlijke begeleiding. Heel waardevol, maar het is geen zorg. Daarom willen wij dat eerst gekeken wordt wat mensen met behulp van hun familie en omgeving zelf kunnen, alvorens ze een beroep doen op deze zorg.

Ook moeten we goed kijken naar wat mensen zelf kunnen betalen. Elke levensfase gaat met specifieke kosten gepaard. Mensen met kinderen moeten soms hun zolder verbouwen voor een extra slaapkamer. Zij betalen dat zelf. Zo is het investeren in je woning op latere leeftijd ook iets wat gewoon bij het leven hoort. Wat is het verschil tussen de aanschaf van een traplift en een nieuwe kinderkamer? Dat is er niet, er is slechts sprake van een andere levensfase. Als ziekenhuizen zich bovendien gaan specialiseren en behandelingen waarin ze minder goed zijn afstoten, dan leidt dat tot betere zorg tegen lagere kosten. Dat is voor patiënten wel wennen. Want verzekerden willen enerzijds een zo laag mogelijke premie betalen voor hun zorgverzekering, anderzijds willen ze graag terechtkunnen bij het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Toch, als we de zorg betaalbaar willen houden, zullen we soms iets verder moeten reizen voor betere zorg tegen een lager prijs.

Verhoging van de eigen bijdragen voor bijvoorbeeld de huisarts, de specialist en geneesmiddelen, en verhoging van het eigen risico zullen leiden tot minder beroep op zorg. Nederland kent in vergelijking met andere Europese landen lage eigen bijdragen en een laag eigen risico. De discussie hierover is op den duur onvermijdelijk. Deze maatregelen zijn niet populair, maar wel nodig om ons solidaire zorgstelsel betaalbaar te houden. Goede zorg is betaalbare zorg.

Iedereen wil fraude aanpakken, maar dat levert weinig op.

Om zorg betaalbaar te houden is kostenbeheersing nodig.

door Anne Mulder en Arno Rutte

21 March 2013