Dialoog Kosovo-Servië: dappere stappen vooruit - Main contents

Langzaam slagen Servië en Kosovo erin om hun onderlinge relaties te verbeteren. Inmiddels is een vierde ontmoeting tussen de Servische minister-president Ivica Dacic en de Kosovaarse minister-president Hashim Thaci achter de rug. De gesprekken worden begeleidt door Catherine Ashton, Hoge EU-vertegenwoordiger voor het Buitenlands beleid. Servië wil beginnen met de EU-toetredingsonderhandelingen, en zet nu - tot tevredenheid van GroenLinks - stappen vooruit in de dialoog met Kosovo. Tijdens het overleg van donderdag 17 januari werden de Servische parallelle structuren in Noord-Kosovo besproken. Er is nu een gezamenlijk plan gemaakt om de Servische monopolie op veiligheid in de regio af te breken en een apart ontwikkelingsfonds op te zetten om onderwijs, gezondheidszorg en sociale diensten in de regio te verbeteren.

Politieke dialoog eindelijk van start

In navolging van een technisch overleg tussen Kosovo en Servië, ging in oktober 2012 een politieke dialoog van start, gefaciliteerd door de Europese Unie. Hierin zitten de premiers van beide landen met elkaar om de tafel om tot een betere onderlinge verstandhouding te komen. Dit is een unieke situatie, aangezien ze tot voor kort zelfs weigerden om in dezelfde ruimte te verkeren. Het lijkt alsof de twee landen eindelijk op een meer constructieve manier met elkaar omgaan, dat moet uiteindelijk leiden tot zichtbare verbeteringen in de leefomstandigheden van mensen in heel Kosovo.

EU-toetredingsonderhandelingen

Reden voor de vooruitgang in de dialoog is de voorwaarde die de Europese Unie aan de opening van de toetredingsonderhandelingen met Servië heeft gekoppeld; zonder vooruitgang in de relaties met Kosovo komt Servië geen stap verder richting de EU. Dit nieuws is aangekomen in Servië, waar het Servische parlement op 13 januari een resolutie aannam over Kosovo. Het parlement erkent - zoals verwacht - Kosovo niet als staat maar vraagt tegelijkertijd om meer autonomie voor etnische Serviërs in Kosovo. Hiermee lijkt het parlement afstand te nemen van zijn claim op Kosovo en geeft het indirect aan de soevereiniteit van Pristina over heel Kosovo te erkennen. Servië hoopt in juni 2013 te kunnen beginnen aan de toetredingsonderhandelingen met de EU.

De status van Noord-Kosovo

In de dialoog van 17 januari stonden de parallelle structuren in Noord-Kosovo op de agenda. Het noorden van Kosovo, waar de meeste Serviërs wonen, heeft een eigen lokale Servische overheid met eigen politie, justitie, onderwijs en gezondheidszorg. Deze overheid draait op de steun van de Servische staat. Het is een no go area voor de Kosovaarse politie. Deze situatie ondermijnt de territoriale integriteit van Kosovo.

Als resultaat van de dialoog liggen er meerdere plannen op tafel. Ten eerste zouden de parallelle structuren op gebied van veiligheid worden verwijderd. Daarnaast is er een plan om de Servische import te belasten met invoerrechten en andere belastingen volgens Kosovaarse wetten. De opbrengsten hiervan kunnen dan in een speciaal ontwikkelingsfonds gestopt worden. Daaruit worden dan onderwijs, gezondheidszorg en sociale diensten in Noord-Kosovo verbetert.

Stap vooruit

GroenLinks-Europarlementariër Marije Cornelissen prijst beide premiers voor deze stap vooruit. “Eindelijk wordt er concreet gewerkt aan een verbetering van de situatie van de bevolking. Ik hoop dat we snel de uitgewerkte plannen mogen ontvangen en dat ze worden gerealiseerd, zodat de mensen in Noord-Kosovo kunnen rekenen op betere voorzieningen en een betere toekomst.”

Cornelissen vervolgt: “Het respecteren van de territoriale integriteit van Kosovo en het vinden van een duurzame oplossing voor Noord-Kosovo zijn cruciale eisen voor Servië om een datum te krijgen voor een start van de EU-toetredingsonderhandelingen.”

Onafhankelijkheid Kosovo

Na negen jaar internationaal bestuur onder de Verenigde Natie missie UNMIK riep Kosovo op 17 februari 2008 haar onafhankelijkheid uit, tot onvrede van Servië die Kosovo ziet als een zuidelijke provincie. Met de onafhankelijkheid van Kosovo en het vertrek van UNMIK kiest de Europese Unie er voor om een grotere rol te spelen in het gloednieuwe staatje. De EU creëert een nieuwe missie onder de naam EULEX die Kosovo moet gaan assisteren in haar dagelijkse bestuur. Om het land toch enig perspectief te bieden wordt er in januari 2010 een begin gemaakt met het Stabilisatie- en Associatieproces.

Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag verklaart in 2010 dat volgens internationaal recht Kosovo's onafhankelijkheid legitiem is. Maar dit betekent helaas niet dat ieder EU-land Kosovo erkent. In november 2011 erkent vijf van de zevenentwintig EU-landen Kosovo niet. Als gevolg kan het kleine nieuwe landje nog niet officieel beginnen aan haar weg naar de Europese Unie.

Dialoog Servië-Kosovo

Als resultaat van een VN-resolutie die Servië en EU-lidstaten opstellen naar aanleiding van de uitspraak van het Internationale Gerechtshof, start er in maart 2011 een 'technische' dialoog tussen Kosovo en Servië. De overleggen beogen, naast een normalisering van de relatie tussen beide, het leven van mensen uit de regio te verbeteren. Gezien de gevoeligheid, wordt er afgesproken de status van Kosovo niet ter discussie te stellen, maar beperken de landen zich tot technische onderwerpen zoals grensovergangen en erkenning van Kosovaarse documenten.

In de zomer van 2011 wordt de dialoog gestaakt door ongeregeldheden bij de grens tussen Noord-Kosovo en Servië. Servië neemt pas weer plaats aan de onderhandelingstafel wanneer de EU de druk opvoert en dreigt het EU-kandidaat-lidmaatschap niet toe te kennen wanneer de landen geen vooruitgang boeken in de dialoog. Anno november 2011 is er overeenstemming bereikt over enkele vrij basale onderwerpen zoals de erkenning van universiteitsdiploma's, nummerplaten voor de regio, douanestempels en een geïntegreerd grensposten systeem. De implementatie van het grensposten systeem blijkt een heikel punt te zijn en er wordt nog altijd gewerkt om de grensposten functioneel te maken.