Spreektekst Algemeen Overleg Deeltijdonderwijs - Main contents

in Politiek, In de kamer

Het zal geen verrassing zijn: de VVD is blij met het voorstel van de staatssecretaris voor een forse stelselwijziging ten aanzien van het deeltijdonderwijs. Al bij de begrotingsbehandeling heb ik de vraag gesteld of het financieren van het aanbod in het deeltijdonderwijs wel de juiste weg is. Toen met name naar aanleiding van de open universiteit.

De brief van de staatssecretaris bevat een uitgebreide analyse van het probleem: de instroom in het bekostigde deeltijdonderwijs is de afgelopen 10 jaar gehalveerd. Niet het voorstel van de staatssecretaris voor vraagfinanciering, maar het systeem zoals het nu is staat dus een leven lang leren in de weg. De private aanbieders doen het wat dat betreft beter: inmiddels hebben zij de helft van de markt verovert in het deeltijdonderwijs. En dat is knap, want van een gelijk speelveld is op dit moment absoluut geen sprake. Hoewel de private eisen wel aan dezelfde eisen moeten voldoen qua kwaliteit, staan daar niet de lusten tegenover: financiering door de overheid. En ondanks het feit dat zij niet duizenden euro’s per student vanuit de overheid krijgen, hebben ze toch de markt weten te veroveren. Omdat ze beter inspelen op de vraag van studenten, flexibeler zijn in hun aanbod, maar vooral ook omdat zij zelfs zonder overheidsfinanciering in staat zijn op prijs te concurreren met de bekostigde instellingen. Ik durf de stelling dus wel aan dat de bekostigde instellingen het afleggen tegen de private aanbieders qua kostenefficiëntie en productkwaliteit (aansluiten bij de wens van de klant).

En daarom begrijp ik ook wel dat de bekostigde instellingen zich ernstige zorgen maken over dit voorstel van de staatssecretaris. Natuurlijk geven ze daarvoor niet de echte argumenten (hoe moeten wij straks in hemelsnaam met de private aanbieders gaan concurreren als we ons bekostigingsvoordeel kwijtraken, terwijl we het nu al afleggen tegen deze marktpartijen?), maar verlagen ze zich tot zwartmakerij van de private sector, door de kwaliteit van de private opleidingen ter discussie te stellen. Ik weet niet of de bekostigde HBO-instellingen wat dat betreft echt recht van spreken hebben. Zeker omdat ze best weten dat de private instellingen aan hetzelfde accreditatiekader moeten voldoen.

Voorzitter, ik zit hier niet om de gevestigde belangen van de instellingen te verdedigen. Ik zit hier voor de student en de BV Nederland die behoefte heeft aan goed opgeleide mensen. En ik zit hier namens de VVD omdat ik geloof in een kleine en krachtige overheid, die geen functies van de markt overneemt, als de markt die zelf beter en efficiënter kan.

Pleit ik dan voor privatisering? Een overheid die zich helemaal niet meer bemoeit met het deeltijdonderwijs? Nee. Want we zien dat vraag en aanbod op de arbeidsmarkt niet goed op elkaar aansluiten. En om ons economische groeivermogen te vergroten moeten we investeren in voldoende goed opgeleid talent voor die arbeidsmarkt. Vraagfinanciering is dus een prima oplossing om enerzijds de markt zijn werk te laten doen en anderzijds als overheid verantwoordelijkheid te nemen voor goed geschoolde arbeidskrachten op de arbeidsmarkt. En dat dan niet iedere student voor iedere opleiding een beurs ontvangt, dat vind ik alleen maar logisch. De overheid betaalt voor iedereen die dat wil en de juiste kwalificaties heeft de basisschool, de middelbare school, een MBO, HBO of WO-opleiding. De meeste mensen volgen zo al snel zo’n 18 jaar bekostigd onderwijs. Maar er komt wel een punt dat je je af moet durven vragen waar de verantwoordelijkheid van de overheid ophoudt en die van het individu begint. En natuurlijk vinden ook wij het belangrijk dat een individu zich kan ontplooien. Als iemand om die reden op latere leeftijd een deeltijdstudie psychologie of rechten wil gaan studeren, dan juich ik dat alleen maar toe. De vraag is wel waarom de overheid dat zou moeten bekostigen. Als iemand een wereldreis wil gaan maken om zichzelf te ontplooien, bekostigen we dat immers ook niet. Het feit dat iets goed is voor zowel het individu als de samenleving, maakt het nog geen overheidstaak! Ook vrijwilligerswerk is goed voor zowel het individu als de samenleving…Dat je de grens bij deeltijdonderwijs, mensen die dus al aan het werk zijn, trekt bij arbeidsmarktrelevantie, vind ik dus terecht.

De VVD kan dus helemaal leven met de ingezette lijn richting vraagfinanciering. Wij snappen de pavlof-reactie van de heren van het kartel, maar als we op witte rook vanuit de HBO-raad moeten wachten, dan verandert er nooit iets in dit land! Nog wel een aantal vragen aan de stas:

Wie bepaalt welke studierichtingen in aanmerking komen voor een beurs?

Er komt meer ruimte voor modulair onderwijs. Prima. Maar wat betekent dit voor het accreditatiekader, dat nu ook al vooral gericht is op voltijdsopleidingen? En kunnen studenten straks ook een beurs krijgen voor modules?

Klopt het dat de bekostigde instellingen al bezig zijn om escape-routes te verzinnen door hun deeltijdstudenten massaal over te schrijven in duale trajecten, zodat zij hun bekostiging niet verliezen? En hoe voorkomt de staatssecretaris die escape?

Kunnen studenten die al een HO-opleiding hebben gevolgd nog wel een beurs krijgen voor een arbeidsmarktrelevante tweede studie?

En wat betekent dit nieuwe stelsel voor het alleenrecht dat de OU nog steeds heeft op universitair afstandonderwijs?

En ten slotte: waarom moeten we tot 2017 wachten tot we deze stelselwijziging kunnen doorvoeren?