Is beschaving fineer? - Main contents

Ooit was ik in het concentratiekamp Buchenwald. Dit kamp waar veel (politieke) gevangen zijn vermoord, ligt slechts een paar kilometer van de beroemde Duitse stad Weimar, de stad van Goethe, Schiller en Bauhaus. Ik stelde me toen de vraag die velen zich ooit hebben gesteld: hoe heeft het kunnen gebeuren dat een beschaafd volk kon vervallen tot massamoord?

Onlangs was ik een paar dagen in de zuid Poolse stad Krakow. Was het vroeger een smerige plek waar je niet wilde zijn. Nadat er een einde kwam aan de vervuilende, zware industrie in de omgeving, is de stad opgeknapt en is nu niet minder dan een parel. De meeste indruk maakte het Marktplein, één van de mooiste pleinen van Europa, en het vijftiende eeuwse Collegium Maius.

Enkele tientallen kilometers ten westen van Krakow ligt het concentratiekamp Auschwitz. Op de landkaart zult u die naam niet of slechts tussen haakjes aantreffen. De naam van deze voormalige kazerne van het Poolse leger is bedacht door de Duitse bezetter. Ook in dit kamp - net als in het iets verderop gelegen en veel grotere Birkenau - hebben onbeschrijflijke schanddaden van een enorme omvang plaats gevonden; ook hier de nabijheid van een mooie en voorname stad met het dieptepunt van de menselijke geschiedenis om de hoek.

Is beschaving dan inderdaad niets meer dan een laagje fineer? Schuilt er in ons allemaal een beul? Ik vrees van wel.

De geschiedenis herhaalt zich niet, maar er valt wel iets van de geschiedenis te leren. We moeten achterstelling voorkomen, en waar aanwezig, bestrijden. Hoop en een goede toekomstverwachting zijn voor elk mens, elk volk, van wezensbelang. We moeten alert zijn op ideeën die strijdig zijn met de fundamentele gelijkwaardigheid van mensen. En, we moeten ons de belangrijke vragen blíjven stellen, argeloosheid en lethargie zijn daar niet mee te verenigen.