Alleen de rijke kan nog naar de rechter - Main contents

De voorstellen van het kabinet-Rutte om de tarieven voor rechtszaken te verhogen, zijn een aantasting van de rechtsstaat.

Sharon Gesthuizen is Tweede Kamerlid voor de SP

Het kabinet-Rutte werpt in het recht een flinke financiële drempel op om het 'gebruik' ervan te minderen. Naast de voortdurende bezuinigingen op de rechtsbijstand worden nu ook de kosten voor het voeren van een rechtszaak fors verhoogd. Gelijke toegang tot het recht, een basisprincipe van de rechtsstaat, wordt daarmee overboord gegooid. De gang naar de rechter is straks alleen nog weggelegd voor wie het betalen kan.

Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie vindt dat de rechtspraak in civiele en bestuurszaken moet worden betaald door de mensen die daar gebruik van maken. Dat betekent dat de tarieven voor een rechtszaak fors zullen stijgen. Het standaardtarief voor een rechtszaak wordt 500 euro. Ga je in hoger beroep of cassatie dan ben je helemaal de klos, daarvoor gaan tarieven van 1.250 tot 18.750 euro gelden.

Het bekostigen van rechtszaken door betrokken partijen is een forse aanslag op de rechtsstaat en kan grote gevolgen voor de samenleving hebben. Door het onbetaalbaar maken van de rechtspraak zullen bepaalde geschillen niet meer voor de rechter worden gebracht. Als het je meer kost dan het je kan opleveren, laat je het wel uit je hoofd de rechter een uitspraak te laten doen over een niet betaalde rekening. De betalingsmoraal zal hierdoor dalen. 'Onrecht' blijft hierdoor bestaan en het vertrouwen van mensen in het recht en de rechtsstaat zal afnemen.

De verwijzing van de minister naar de 'eigen verantwoordelijkheid van de rechtzoekende' is misplaatst. Wat wordt hier nu precies mee bedoeld? Wie wordt benadeeld door een ander gaat echt niet voor de lol naar de rechter. Een echtscheiding is doorgaans geen feestje, en van een conflict met de overheid over een te hoge belastingaanslag worden mensen ook niet blij. De meeste mensen komen hooguit één keer in hun leven bij de rechter terecht en dat is meestal niet hun eigen keuze.

Het is wél een keuze om mensen hun rechtszaak helemaal zelf te laten betalen. Voortaan betaal je zelf de kosten van je incassogeschil, echtscheiding of conflict met de overheid. Dit levert weliswaar een besparing op voor de overheid, maar de 240 miljoen euro die dit oplevert, mag voortaan worden opgehoest door de 'gebruikers' van het recht zelf. Net als in de zorg zien we hier niet een bezuiniging, maar een verschuiving van de kosten van de algemene middelen naar de 'pechvogels'.

Vooral in het bestuursrecht is het bijzonder kwalijk dat de griffierechten verdubbelen en voor sommige gevallen zelfs verdrievoudigen. De overheid heeft hier de schijn tegen; burgers die opkomen voor hun belangen, rechten of aanspraken jegens de overheid zijn maar lastig, dus maakt diezelfde overheid het financieel haast onmogelijk. Word je in een rechtszaak tegen de overheid in het ongelijk gesteld, dan draai je ook op voor de griffierechten van de overheid! Wie durft de juridische strijd tegen een gemeente voortaan nog aan?

Wie geld genoeg heeft, krijgt de ruimte om zijn opponent financieel kapot te procederen. De voorgestelde maatregelen van het kabinet zijn een flagrante aantasting van de rechtsstaat. Als het recht onbetaalbaar wordt, ligt klassenjustitie op de loer.

De compensatie die de regering biedt aan mensen die niet tot de allerrijksten behoren, is een schaamlap. Ook voor hen stijgen de tarieven nog steeds flink. Een alleenstaande moeder die een conflict heeft over haar bijstandsuitkering betaalt voortaan 125 euro, een verdrievoudiging van het huidige tarief. Ook hier geldt dat deze mevrouw de zaak maar beter niet kan verliezen, want dan komt zij nooit meer uit de financiële problemen. Vanaf een jaarinkomen van 47 duizend euro voor samenwonenden betalen mensen overigens al het volledige tarief.

Als het oordeel van de rechter vanwege financiële belemmeringen niet meer zal worden gevraagd, geldt voortaan het recht van de sterkste. Het kabinet-Rutte, dat deze darwinistische wet nu ook voor de rechtspraak laat gelden, toont daarmee aan dat zelfs in de rechtspraak de economische belangen en financiële overwegingen voorop komen te staan.

Dat is een treurige constatering. De rechtsstaat komt hiermee verder onder druk te staan.

Dit artikel stond op 7 september 2011 in De Volkskrant