Memorie van toelichting

In de memorie van toelichting is te lezen waarom een wetsvoorstel¹ is ingediend en wat het voorstel precies inhoudt. Dit document kan in omvang variëren van een pagina tot tientallen pagina's. Soms worden daar ook nog bijlagen aan toegevoegd.

Een memorie van toelichting wordt bij uitgebreide wetsvoorstellen opgedeeld in een algemeen gedeelte en een toelichting per artikel.

De memorie van toelichting wordt geschreven door de indiener(s) van het voorstel. Als het om een regeringsvoorstel gaat, is dat een minister² of staatssecretaris³. Betreft het een initiatiefwetsvoorstel⁴ dan is het Kamerlid⁵ dat het voorstel indiende de auteur.

Een memorie van toelichting verschijnt tegelijk met de Koninklijke Boodschap⁶ en het voorstel van wet.

Dit document hoort bij de overgang van de voorbereiding⁷ van een wetsvoorstel naar behandeling door de Tweede Kamer.

Meer over

• 1. 

  Een wetsvoorstel is een voorstel van de regering of een Kamerlid voor een nieuwe wet, of een voorstel om een bestaande wet te veranderen. Het komt vaak voor dat meer dan één ministerie bij een onderwerp en dus bij een wetsvoorstel betrokken is. Een wetsvoorstel kan ook door één of meer staatssecretarissen worden behandeld.
   
• 2. 

  Ministers zijn politiek verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein. Met uitzondering van ministers zonder portefeuille geven zij politieke leiding aan een departement. Daarbij kunnen zij terzijde worden gestaan door staatssecretarissen. Een minister, meestal lid van één van de partijen die in de Tweede Kamer het kabinet steunen, moet het vertrouwen van de Tweede Kamer hebben om de functie te kunnen vervullen.
   
• 3. 

  Een staatssecretaris ondersteunt een minister bij het politiek leiden van een ministerie. Staatssecretarissen komen vooral voor bij 'zware' ministeries. Daar krijgen zij een specifiek beleidsterrein onder hun hoede, maar de minister blijft medeverantwoordelijk. Net als de minister moet een staatssecretaris verantwoording afleggen aan het parlement.
   
• 4. 

  Tweede Kamerleden hebben het recht om zelf een voorstel voor een wet aan de Tweede Kamer aan te bieden: het recht van initiatief. Een dergelijk voorstel wordt op vrijwel dezelfde wijze door het parlement behandeld als wetsvoorstellen die door de regering worden ingediend.
   
• 5. 

  De Tweede Kamer bestaat uit 150 parlementariërs: volksvertegenwoordigers die op basis van evenredige vertegenwoordiging voor een periode van in principe vier jaar worden gekozen via de kandidatenlijst van een politieke partij. Zij controleren de regering en treden op als medewetgevers.
   
• 6. 

  De Koninklijke Boodschap is een brief waarmee de regering een wetsvoorstel aanbiedt aan de Tweede Kamer. Dit wordt ook wel de aanbiedingsbrief genoemd. De Koninklijke Boodschap zegt niets over de inhoud van een wetsvoorstel.
  Naast de Koninklijke Boodschap stuurt de regering ook het voorstel van wet, de bijbehorende memorie van toelichting, het advies van de Raad van State en het Nader rapport naar de Kamer.
   
• 7. 

  Een wet kan ingrijpende gevolgen hebben voor burgers. Gedrag kan bijvoorbeeld strafbaar worden gesteld, belastingen kunnen worden verhoogd of de verkiezingsprocedure kan worden veranderd. Omdat dit gevoelige zaken zijn, is er een uitgebreid stappenplan dat moet worden doorlopen voordat een voorstel wet wordt. Op die manier wordt voorkomen dat wetgeving lichtzinnig tot stand komt.