The Irish way - Main contents
Het ziet ernaar uit dat Ierland de enige EU lidstaat is waar een referendum zal worden gehouden over het Hervormingsverdrag. Simpelweg omdat de Ierse grondwet dit voorschrijft. In alle andere landen zal net als in Nederland het parlement de goedkeuring voor z’n rekening nemen. Meestal onder het motto ‘same procedure as always’, omdat het Hervormingsverdrag een bescheiden stap vooruit is, gelijk in vorm aan eerdere wijzigingsverdragen. Ierland heeft enige ervaring met referenda. Het Verdrag van Nice werd er eerst verworpen in een referendum, om vervolgens in een tweede referendum te worden goedgekeurd door een meerderheid van de bevolking. De enige echte verandering tussen het eerste en het tweede referendum is een verklaring van de Ierse regering, tijdens een Europese Raad, waarin staat dat de Ierse neutraliteit door het Verdrag van Nice niet in gevaar komt. Net als in Nederland waren in Ierland tijdens de referendumcampagne verschillende spookverhalen de wereld in geslingerd. Sommige van die onzinverhalen, zoals de stelling dat de Ierse neutraliteit in gevaar kwam, raakten een gevoelige snaar bij de bevolking. Omdat die bevolking pas in een erg laat stadium en dan ook nog heel summier over het Verdrag van Nice was bijgepraat, kregen indianenverhalen een kans.
Daarom is in Ierland het besef goed doorgedrongen dat debat en communicatie over Europa essentieel zijn om de bevolking bij het Europese project te betrekken. Zelfs in het land dat waarschijnlijk het meest van alle latere toetreders van het EU lidmaatschap heeft geprofiteerd, is draagvlak voor de EU niet vanzelfsprekend. Net als bij andere Europeanen, zijn Ieren aanhangers van de stelling ‘bij twijfel niet inhalen’. Met andere woorden: als niet duidelijk is wat de gevolgen zijn van een volgende Europese stap, laat men zaken liever bij het oude. 'We weten wat we hebben, we zien niet wat we krijgen', is de beste voorwaarde voor een 'nee' van de bevolking bij een referendum. Zeker in een tijd die gemarkeerd wordt door onzekerheid, door razendsnelle wereldwijde ontwikkelingen die niet zelden als rechtstreekse bedreigingen worden gevoeld. Variërend van terrorisme, tot globalisering, tot klimaatverandering, is de neiging groot iedere verandering buiten de deur te houden. Omdat verandering per definitie als verslechtering wordt gezien. Politiek en maatschappelijk leiderschap is dan onontbeerlijk om mensen mee te krijgen in het benutten van kansen, in het klaarstomen van de maatschappij voor de toekomst. Stilstand is achteruitgang, zeker met het oog op de eerder opgesomde internationale uitdagingen.
Hoe het ook zij, die Ieren hebben snel begrepen dat zij het publieke debat over Europa moeten faciliteren en stimuleren. Ook leert hun ervaring dat het onvoldoende is dit helemaal aan de regering over te laten. Het debat moet ook worden gedragen door het maatschappelijk middenveld. Vandaar de oprichting van het Forum on Europe, dat onder voorzitterschap van senator Lord Hayes, alle politieke partijen en een groot aantal maatschappelijke organisaties bijeenbrengt om het Europadebat vorm te geven en te stimuleren. De Ierse overheid besteedt hier jaarlijks ongeveer 1,5 miljoen euro aan. Het Forum bestaat nu 6 jaar en is inmiddels niet meer weg te denken. Het heeft z'n plaats verworven als neutrale spil in het Ierse Europadebat en zal die rol ook gaan vervullen bij de komende referendumcampagne. Geen misverstand: er komt ook nog een referendumcommissie en ook de regering zal nog campagne activiteiten opzetten. Maar het Forum wordt alom gezien als spil in de campagne. Ik schrijf dit allemaal omdat ik maandag in Dublin ben geweest om over de Ierse aanpak bijgepraat te worden. Het is een benadering die ons zeker kan helpen om ook in Nederland het debat over Europa op een hoger plan te tillen.
Natuurlijk, de situatie is per lidstaat verschillend en iets dat in Ierland werkt, hoeft nog geen succes te worden in Nederland. Maar bij onze zoektocht naar manieren om de Europese overheid en het Europese beleid een vaste plek te geven in de Nederlandse maatschappelijke realiteit, kunnen succesvolle initiatieven uit het buitenland ons zeker van dienst zijn. Beter goed afgekeken, dan slecht verzonnen. En de Ieren zijn graag bereid hun ervaringen te delen, in het volle besef dat we samen in één Europees schuitje zitten en dat ongefundeerde euroscepsis, waar dan ook, het hele Europese project ondermijnt. Ik schrijf met nadruk ongefundeerd, want ik heb er geen enkel probleem mee als mensen op basis van deugdelijke informatie en een goed debat afwijzend staan tegenover Europa. Ik deel die mening niet, maar heb er wel respect voor, omdat het een gefundeerde opinie is en niet zomaar een slag in de lucht. Natuurlijk hebben mensen ook recht op een ongefundeerde mening, alleen heb ik dan in mijn ogen ook het recht daar mijn schouders over op te halen. Waar ik mij wè l door aangesproken voel, is het breed gedragen gevoel dat de overheid te weinig doet om mensen over de EU te informeren. Daar gaan we wat, of liever gezegd heel wat, aan doen de komende jaren. De Ierse ervaringen komen daarbij zeer van pas.
Meer informatie