Verhalen maken wie wij zijn - Main contents
In de maandelijkse column die ik voor Dagblad De Limburger mag schrijven, besteedde ik afgelopen zaterdag aandacht aan het belang van verhalen voor de opbouw van een gevoel van gemeenschappelijkheid. Grappig dat dit meteen een aantal warme reacties opleverde. Ik zal u hier mijn eigen Limburgse verhalen besparen, maar wil toch het algemene punt aanroeren.
Verhalen maken ons tot wie wij zijn. De verhalen van onze ouders en grootouders, de verhalen van iedereen waarmee wij opgroeien, iedereen waarmee wij vriendschap sluiten. De verhalen ook uit de boeken die wij lezen, de films die wij zien. Zoals ook bleek in het marathoninterview op Radio 1 met Marita Mathijsen, hoogleraar Nederlandse letterkunde, begenadigd verteller en schrijfster van een paar prachtige boeken, waaronder De Gemaskerde Eeuw, over de negentiende eeuw. Eerder had zij zich in De Volkskrant erover beklaagd dat Nederlanders niet trots zijn op hun geschiedenis, geen cultuur van behoud hebben en geen kennis van het verleden. Wat het in haar ogen extra treurig maakte, is dat niet bepaalde individuen, maar het collectief hier schuld voor draagt. Om toch iemand op z'n donder te geven, richtte zij haar boosheid op het onderwijs, de media en de politiek.
Ongetwijfeld dragen deze drie pijlers van ons Nederlandse collectief een deel van de verantwoordelijkheid, maar ik vrees dat de oorzaken voor die miserabele omgang met de geschiedenis nog dieper liggen. Nederlanders hebben nooit veel belangstelling gehad voor het eigen verleden of de eigen cultuur. Alleen in een deel van de door Mathijsen zo prachtig beschreven negentiende eeuw was er in Nederland een wat bredere belangstelling voor onze geschiedenis, waarbij het romantiseren van ons rijke verleden centraal stond. Toen is een enigszins gekunstelde Nederlandse identiteit ontstaan, maar dan wel voor boven de grote riolen, als u begrijpt wat ik bedoel. In de perioden daarvoor en daarna werd identiteit meestal gezocht en gevonden in eigen kring en daardoor vooral gekoppeld aan religie of juist de afwezigheid daarvan. Het naast en vooral zó nder elkaar laten leven van verschillende groepen op een wijze die geen conflicten deed ontstaan, was het primaire doel. Niet met elkaar bemoeien, leven en laten leven en het oplossen van conflicten overlaten aan de leiders van de zuilen. Later zijn wij dit 'tolerantie' gaan noemen, maar in feite was het onverschilligheid. Het behoeft geen betoog dat dit geen beste voedingsbodem is voor collectieve geschiedenisbeleving of zelfs collectieve trots. Wie ervoor kiest verschillen te negeren, is ook niet geïnteresseerd in mogelijke overeenkomsten of gedeelde waarden. Generaties lang koesterden wij ons in de benauwde veste van onze zuil.
Ondertussen zijn de zuilen verkruimeld en daarmee ook de binnen die zuilen bestaande verbondenheid, inclusief een gemeenschappelijk geheugen. Bovendien volgen veranderingen van binnenuit en van buitenaf elkaar zo snel op, dat grote groepen Nederlanders nog sneller en dieper 'verweesd' zijn geraakt, om Pim Fortuyn te citeren. Makkelijke en snelle oplossingen zijn er niet, maar wij kunnen er wel samen iets aan doen. Natuurlijk door burgerschap centraal te stellen in het onderwijs, door te leren van het eclatante succes van ‘In Europa ’ van Geert Mak, dat op TV wekelijks ongeveer 1 miljoen Nederlanders bereikt, door de restauratie van politieke idealen als binden en verheffen. Maar nog veel belangrijker is dat wij allemaal weer de smaak te pakken krijgen voor de verhalen die ons omringen. Vragen wij wel vaak genoeg aan onze ouders om te vertellen over de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw? Vertellen wij onze kinderen wel genoeg over de jaren zeventig en tachtig? Doen wij onze grootouders voldoende recht door hun verhalen door te vertellen? Maar ook: welke verhalen heeft de Chinese uitbater van onze frituur meegebracht uit zijn verre vaderland? En zou hij niet ook belangstelling kunnen hebben voor onze verhalen, voor zijn land van aankomst? Het klinkt misschien simpel, maar het is een mooie manier om duidelijk te maken wat ons bindt, wat wij hebben bereikt en wat wij nog kunnen bereiken als we bereid zijn verder te kijken dan onze neus lang is.
Meer informatie