Italië - Main contents
"Op het eerste gezicht is de politieke stabiliteit voor Italiaanse begrippen ongekend groot," schrijft Frans Timmermans uit Italië, "maar intussen spelen twee zaken Berlusconi wel degelijk parten."
De correspondent van de Volkskrant schreef laatst in een aardig stuk over Italië dat het in politiek opzicht eigenlijk vrij belabberd gaat, maar dat mensen het toch met een korrel zout nemen, dus loopt het nooit zo uit de klauwen. Het doet een beetje denken aan de grap die wel eens verteld wordt over een ontmoeting tussen de Duitse en de Oostenrijkse bondskanselier, waarbij de Duitser zegt: “in Deutschland ist die Lage ernst, aber nicht hoffnungslos”, waarop de Oostenrijker riposteert met: “in Österreich ist die Lage hoffnungslos, aber nicht ernst.” Zo zou je de Italiaanse politiek als hopeloos kunnen betitelen, zonder dat je er meteen al te ernstig bij kijkt.
En toch, nu ik weer een paar weken in dit prachtige land mag verblijven en mij kan onderdompelen in wat er allemaal gezegd, geschreven en vertoond wordt over de politiek, zie ik ook wel zaken waar men zich in alle ernst zorgen over kan maken.
Op het eerste gezicht is de politieke stabiliteit voor Italiaanse begrippen ongekend groot. De brede coalitie van premier Berlusconi, met zijn heterogene PdL (Il Popolo della Liberta, het Volk van de Vrijheid), kreeg bij de laatste verkiezingen een groot mandaat en links is ondanks de creatie van de containerpartij PD (Partito Democratico) verdeeld. De sterkste krachten gunnen mekaar daar het leiderschap niet en de bevolking zal tijd nodig hebben het gestuntel van de regering Prodi te vergeten en weer te geloven in links als capabele bestuurders. Niks aan de hand, zou je dus zeggen.
Maar intussen spelen twee zaken Berlusconi wel degelijk parten. In de eerste plaats zijn eigen gedrag buiten de politieke arena. Wekenlang al wordt niet alleen het nieuws maar ook de conversatie aan de borreltafels beheerst door de dames die bij Berlusconi in zijn villa te gast zijn geweest. De gepubliceerde gespreksverslagen met een van die dames in La Repubblica en L’Espresso geven aanleiding tot enig rumoer, maar het is niet iets wat voor de premier tot grote problemen hoeft te leiden.
En toch zit het veel Italianen niet lekker. Er is namelijk steeds nieuw gedoe en steeds moet de premier terugkomen op eerdere verklaringen en zijn verhaal bijstellen. Zijn meest recente conclusie is dat hij ‘geen heilige is’, een conclusie die door zijn landgenoten inmiddels breed wordt gedeeld. Dat Berlusconi het nodig vond bedrijven op te roepen niet langer in La Repubblica te adverteren, wat niets minder is dan een aanval op de bestaanszekerheid van die krant, laat zien dat dit alles hem wel degelijk raakt. Hij is namelijk een slim politicus, die men stom genoeg nationaal en internationaal altijd heeft onderschat en als hij zo uithaalt, betekent dat hij voelt dat hij schade oploopt.
Omdat Berlusconi in het defensief is, komen twee belangrijke geallieerden nu om hun beloning vragen voor de steun in de verkiezingscampagne. De ene is Bossi, de weinig subtiele leider van Lega Nord. Zijn steun kocht Berlusconi door vage beloftes te doen over de invoering van een gefederaliseerd belastingstelsel. Dat is een vurige wens van de Lega, zodat men de overdrachtsbetalingen binnen Italië van Noord naar Zuid kan gaan beperken. Berlusconi ontwijkt het probleem en krijgt meteen in klinkende munt terugbetaald: Bossi laat zich zeer kritisch uit over een verlengde inzet in Afghanistan. Het is niet meer dan een signaal, want er is verder Kamerbrede steun, maar toch een signaal dat de Cavaliere serieus zal moeten nemen, wil hij niet nog grotere problemen met de Lega krijgen.
In de afgelopen week heeft zich een tweede ‘vriend’ gemeld en wel uit het Zuiden. De leider van rechts Sicilië, Lombardo, is van wezenlijke betekenis geweest voor de politieke doorbraak van de PdL in een streek die steeds dominant links is geweest. Lombardo weet dat als Bossi zijn gefederaliseerd belastingstelsel krijgt, het Noorden meer geld voor zichzelf zal willen houden en dus het Zuiden kind van de rekening dreigt te worden. Daarom wordt er nu vanuit het Zuiden voor het eerst openlijk gedreigd met een Partij van het Zuiden, als tegenhanger van de Lega Nord. De boodschap aan Berlusconi is helder: doe wat je wil met je belofte aan Bossi, maar zorg dat wij niet de rekening betalen. Een schier onmogelijke opdracht.
Berlusconi kan zijn bonte coalitie alleen maar bijeen houden door de angst voor links levend te houden. Maar links is nu zo hopeloos verdeeld en krachteloos, dat wat voor de verkiezingen nog een serieuze bedreiging leek, nu helemaal geen rol speelt. En dus lopen de interne spanningen bij de PdL en met de coalitiegenoten steeds verder op. Berlusconi zal alle zeilen bij moeten zetten in de komende maanden om de boel bij elkaar te houden. Vooralsnog doet hij het voorkomen alsof Italië veel beter uit de crisis komt dan andere Westerse landen, maar of dit verhaal houdbaar is, zal moeten blijken. Berlusconi geeft trouwens zelf ook aan dat hij maar een paar van zijn zeer talrijke beloften en grote projecten kan verwezenlijken, eenvoudigweg omdat er geen geld is. Het zou wel eens een hete herfst kunnen worden in Italië.
Vooralsnog gaat het daarbij om de eenheid van de coalitie, maar op termijn valt niet uit te sluiten dat de eenheid van het land ter discussie komt te staan. Maar daarover een volgende keer meer.