Schaamte(loos) - Main contents

Herr Fritzl verborg zijn hoofd achter de ordner waarin al zijn misdaden stonden beschreven. De volgende dag bekende hij alles en zei ‘sorry’. Daarmee gaf ie aan nog iets van schaamte te kennen. Schaamte. Sommigen doen er meewarig over, maar schaamte is het resultaat van ons normbesef dat botst met ons bewustzijn van het menselijk tekort. Wie geen schaamte kent mist één van deze twee of beide.

Schaamte is waardevol, maar het blijft een persoonlijk gevoel. Het wordt pas nuttig voor de publieke moraal als van de schaamte blijk wordt gegeven, bij voorbeeld door het zeggen van ‘sorry’. Daarmee wordt onderstreept wat we eigenlijk al lang met z’n allen wisten op het gebied van de moraal.

Schaamte. Er is tot nu toe zegge en schrijve één bankier geweest die de moed heeft gehad ‘sorry’ te zeggen voor de rol van de banken bij de huidige crisis: Deckers van Lanschot Bankiers.

De heer Nout Wellink is president van De Nederlandsche Bank. Hij is de man die Icesave toestond hier spaarders te werven. De bank bleek niet betrouwbaar en niet solide. Dit is de man die ons waarschuwt voor een te negatief beeld van de wereld der bankiers en zegt dat bonussen een onmisbaar middel zijn bij het werven van goede mensen. Deze man geeft na alle bonusschandalen van de laatste tijd bonussen mee aan vertrekkende mensen van vele honderdduizenden euro’s. ‘Sorry’ voor al zijn fouten en tekortkomingen krijgt hij niet over zijn lippen. Deze man is schaamteloos en totaal ongeschikt om namens ons, de gemeenschap, toezicht te houden op de financiële sector.

Schaamte. Daar begint het mee, maar daar eindigt het niet mee. Moraliteit heeft pas zin als ie toegepast wordt in het reële leven. Hoe heeft het zover kunnen komen? Waarom keken de politici tientallen jaren de andere kant uit? Waarom deden de accountants hun werk zo slecht, net zo slecht als de toezichthouders? Waarom hebben de zakkenvullers zo lang hun gang kunnen gaan? Hoe kan het dat ze nog steeds hun zakken vullen? Waarom hebben we zoveel macht gegeven aan mensen die alleen hun eigen korte termijnbelang in het vizier hebben?

We beleven nu een fundamentele crisis van het kapitalistische systeem. Deze crisis raakt alle wezenlijke sectoren van de economie en heeft zich wereldwijd verbreid. Het neoliberalisme heeft de aftakeling van het systeem bespoedigd. Het kapitalistische systeem heeft zijn eigen graf gegraven en zijn eigen doodgravers voortgebracht. Want iedereen ziet nu zijn evidente nadelen en is bereid tot het laatste duwtje, zonder schaamte.