Tweede Kamerlid

De Tweede Kamer¹ bestaat uit 150 parlementariërs: volksvertegenwoordigers die op basis van evenredige vertegenwoordiging² voor een periode van in principe vier jaar worden gekozen via de kandidatenlijst van een politieke partij³. Zij controleren de regering⁴ en treden op als medewetgevers.

Tweede Kamerleden zijn normaal gesproken lid van de fractie⁵ van de partij waarvoor zij zijn gekozen. Kamerleden stemmen 'zonder last', waardoor ze een onafhankelijke positie hebben. Omdat er veelal fractiediscipline⁶ bestaat, kiezen fracties bij stemmingen als regel één lijn.

Tweede Kamerleden kunnen niet worden vervolgd of voor de rechter gedaagd voor hetgeen zij in de Tweede Kamer, mondeling of schriftelijk, te berde brengen. Ministers⁷ en staatssecretarissen⁸ mogen, behalve tijdelijk tijdens de kabinetsformatie na de verkiezingen, geen lid zijn van de Tweede Kamer.

De Staten-Generaal⁹ (het Nederlandse parlement) bestaan uit een Eerste en een Tweede Kamer die het gehele Nederlandse volk vertegenwoordigen. De Tweede Kamer heeft 150 leden die via een systeem van evenredige vertegenwoordiging gekozen worden. Tweede Kamerleden zijn dus gekozen volksvertegenwoordigers.

Tweede Kamerleden moeten de Nederlandse nationaliteit hebben, minimaal 18 jaar oud zijn en mogen niet uitgesloten zijn van het kiesrecht¹⁰. Voor uitsluiting van het kiesrecht is een rechterlijke uitspraak nodig; het hebben van een strafblad betekent nog niet dat iemand is uitgezonderd van het kiesrecht.

Onverenigbare functies

Een Tweede Kamerlid mag volgens de Grondwet niet tegelijkertijd één van de volgende functies vervullen:

• - 

  Eerste Kamerlid;
• - 

  minister of staatssecretaris;
• - 

  lid van de Raad van State¹¹, lid van de Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman¹² of substituut ombudsman;
• - 

  lid van of procureur-generaal of advocaat-generaal bij de Hoge Raad.

Ook in andere wetten kunnen bepalingen staan over de onverenigbaarheid van een functie met het Tweede Kamerlidmaatschap. Op grond van de Wet op de Sociaal-Economische Raad kan een Kamerlid bijvoorbeeld niet tevens lid van de Sociaal-Economische Raad¹³ zijn.

Een minister of staatssecretaris die zijn functie ter beschikking heeft gesteld, mag wel Tweede Kamerlid zijn totdat er een beslissing is genomen over het al dan niet voortzetten van het ambt van minister of staatssecretaris. Na de verkiezingen kunnen demissionaire ministers en staatssecretarissen van het oude kabinet dus tevens Tweede Kamerlid zijn zolang er nog geen nieuw kabinet is beëdigd.

Het feit dat ministers en staatssecretarissen geen Kamerlid mogen zijn draagt bij aan de onafhankelijke, controlerende positie van de Tweede Kamer ten opzichte van het kabinet.

In de Wet Incompatibiliteiten Staten-Generaal en Europees Parlement is vastgelegd dat Kamerleden geen plaatsvervangend procureur-generaal bij de Hoge Raad mogen zijn.

Daarnaast mogen parlementariërs tijdens hun Kamerlidmaatschap niet tegelijkertijd één van de volgende functies uitoefenen:

• - 

  commissaris van de Koning(in);
• - 

  militair ambtenaar in werkelijke dienst;
• - 

  ambtenaar bij de Raad van State, de Algemene Rekenkamer of het bureau van de Nationale ombudsman;
• - 

  ambtenaar bij een ministerie of daaronder vallende instellingen, diensten en bedrijven;
• - 

  lid van de Raad van bestuur of de Raad van advies van de Centrale organisatie werk en inkomen, het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen of de Sociale verzekeringsbank;
• - 

  lid van de commissie van toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Als de stemmen zijn geteld en de zetels over de lijsten zijn verdeeld, worden de kandidaten op de hoogte gesteld van hun benoeming. Nadat de kandidaat zijn benoeming aanvaardt, wordt er een onderzoek ingesteld naar de geloofsbrieven van de kandidaat. Wanneer er geen bezwaren zijn tegen het lidmaatschap van de kandidaat, wordt hij na aflegging van de eed beëdigd.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023¹⁵ is de PVV met 37 (+20) zetels de grootste partij geworden. GroenLinks/PvdA is met 25 zetels (+8 t.o.v. GroenLinks en de PvdA samen in 2021) de tweede partij, op de voet gevolgd door de VVD met 24 (-10) zetels. NSC komt met 20 zetels nieuw de Kamer in en is de vierde partij.

Artikel 67, lid 3 van de Grondwet bepaalt dat leden van de Staten-Generaal in de Kamer stemmen zonder last. Hoewel Tweede Kamerleden gekozen worden via de kandidatenlijst van een politieke partij, hebben zij formeel een onafhankelijke positie.

Tweede Kamerleden sluiten zich echter aan bij de Tweede Kamerfractie van de partij waarvoor ze gekozen zijn. Zo'n fractie streeft ernaar om eensgezind standpunten in te nemen. Afwijkend stemgedrag is uitzondering en wordt tegengegaan (fractiediscipline).

Tweede Kamerleden kunnen volgens de Grondwet niet worden vervolgd of voor de rechter worden aangesproken voor wat zij in vergaderingen van de Staten-Generaal hebben gezegd of in commissieverband hebben gezegd of geschreven.

Vertrek

Een deel van de Tweede Kamerleden vertrekt tussentijds. Dat is vooral het geval door benoemingen tot minister⁷ of staatssecretaris⁸, omdat die ambten niet verenigbaar zijn met het Kamerlidmaatschap. Daarnaast stromen leden soms door naar andere functies, kunnen er conflicten ontstaan of kan ziekte leiden tot het niet langer kunnen vervullen van de functie.

Onverenigbare functies

Indien de voorzitter van de Tweede Kamer van oordeel is dat een Tweede Kamerlid een onverenigbare functie met het Kamerlidmaatschap vervult, waarschuwt de voorzitter het betreffende lid schriftelijk. Het Kamerlid moet dan binnen acht dagen beslissen of hij/zij de onverenigbare functie neerlegt, of dit aan het oordeel van de Kamer onderwerpt. Indien de Kamer hier vervolgens een uitspraak over moet doen, wordt er een tijdelijke commissie ingesteld die hierover een verslag uitbrengt, waarbij dit lid (indien gewenst) gehoord wordt. Vervolgens oordeelt de Kamer over het Kamerlidmaatschap van het lid.

Wat is er te zeggen over Tweede Kamerleden in het verleden, bijvoorbeeld over het jongste Tweede Kamerlid, het oudste Tweede Kamerlid, opleidingsniveau of de eerste vrouw in de Tweede Kamer¹?

Meer over

• 1. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 2. 

  Evenredige vertegenwoordiging is een kiesstelsel waarbij vrijwel alle uitgebrachte stemmen meetellen voor de uiteindelijke verhoudingen in de zetelverdeling.
   
• 3. 

  Een politieke partij is een groep van politieke geestverwanten. Politieke partijen streven vaak meer dan één doel na, zoals bevordering van werkgelegenheid, een eerlijke inkomensverdeling, een schoon milieu of het bestrijden van criminaliteit. Omdat niet iedereen deze doelen op dezelfde wijze nastreeft, zijn er meer partijen ontstaan.
   
• 4. 

  De regering is het centrale bestuur van ons land en bestaat uit de Koning en de ministers. Omdat de Koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn, wordt het kabinet, (ministers en de staatssecretarissen) in de praktijk ook vaak regering genoemd, bijvoorbeeld de regering-Rutte. Staatsrechtelijk gezien is dat onjuist.
   
• 5. 

  Een groep Tweede Kamerleden of Eerste Kamerleden die deel uitmaakt van dezelfde politieke partij, noemen we een fractie. Een fractie coördineert de activiteiten van zo'n groep politici en tijdens de wekelijkse fractievergadering bepalen de leden gezamenlijk standpunten over onderwerpen die in hun Kamer worden behandeld. In een fractie die uit meer dan één lid bestaat, worden de taken (beleidsterreinen) onderling verdeeld.
   
• 6. 

  Politieke partijen willen graag zo eensgezind mogelijk overkomen. Dat geldt nog sterker voor fracties in vertegenwoordigende lichamen, zoals Tweede en Eerste Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraden. Het ontbreken van eensgezindheid kan het duidelijkst naar buiten komen bij stemmingen. Daarom proberen fracties dat te voorkomen. Dit noemen we fractiediscipline.
   
• 7. 

  Ministers zijn politiek verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein. Met uitzondering van ministers zonder portefeuille geven zij politieke leiding aan een departement. Daarbij kunnen zij terzijde worden gestaan door staatssecretarissen. Een minister, meestal lid van één van de partijen die in de Tweede Kamer het kabinet steunen, moet het vertrouwen van de Tweede Kamer hebben om de functie te kunnen vervullen.
   
• 8. 

  Een staatssecretaris ondersteunt een minister bij het politiek leiden van een ministerie. Staatssecretarissen komen vooral voor bij 'zware' ministeries. Daar krijgen zij een specifiek beleidsterrein onder hun hoede, maar de minister blijft medeverantwoordelijk. Net als de minister moet een staatssecretaris verantwoording afleggen aan het parlement.
   
• 9. 

  Onder de Staten-Generaal verstaan we de Tweede en Eerste Kamer gezamenlijk. Formeel is er dan ook sprake van de Eerste Kamer der Staten-Generaal en van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Beide Kamers kunnen tevens in Verenigde Vergadering bijeenkomen.
   
• 10. 

  Een democratie wordt onder andere gekenmerkt door vrije, geheime en algemene verkiezingen waarbij het volk een volksvertegenwoordiging kiest. Volgens artikel 4 van onze Grondwet mogen dan ook alle Nederlanders kiezen en gekozen worden, behalve bij de wet gestelde beperkingen.
   
• 11. 

  De Raad van State is een van de Hoge Colleges van Staat en heeft als voornaamste taak de regering en het parlement te adviseren over wetgeving en bestuur. Daarnaast is deze instantie de hoogste algemene bestuursrechter.
   
• 12. 

  De Nationale ombudsman is een onafhankelijk Hoog College van Staat dat klachten van burgers over onbehoorlijk gedrag van organen en ambtenaren van de centrale overheid en politie onderzoekt. Burgers kunnen met klachten naar de ombudsman stappen, en de ombudsman kan ook op eigen initiatief onderzoek doen naar mogelijk onrechtmatig gedrag van de overheid.
   
• 13. 

  De Sociaal-Economische Raad (SER) is een adviesorgaan op het gebied van sociaal-economische vraagstukken.
   
• 14. 

  Bij de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer bepalen de kiezers hun voorkeur aan de hand van kandidatenlijsten. Deze staan op het stembiljet waarop door de kiezer zijn stem wordt uitgebracht. De kandidaatstelling en de vermelding van partijen is aan regels gebonden. Die staan in de Kieswet.
   
• 15. 

  Op 22 november 2023 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een vervroegde verkiezing na de val het kabinet-Rutte IV op 7 juli 2023. Tevens lag een voorstel voor over opneming van het correctief referendum in de Grondwet. Oorspronkelijk stonden de volgende verkiezingen gepland voor het voorjaar van 2025.
   
• 16. 

  Leden van de Staten-Generaal, ministers, staatssecretarissen en andere personen die deelnemen aan parlementaire debatten kunnen niet strafrechtelijk worden vervolgd of aangesproken voor hetgeen zij daar zeggen of voor wat ze aan het parlement schrijven. Dit heet parlementaire immuniteit of onschendbaarheid.
   
• 17. 

  Ambtsmisdrijven van Tweede en Eerste Kamerleden, ministers en staatssecretarissen worden, ook na hun aftreden, berecht door de Hoge Raad. De opdracht voor vervolging moet worden gegeven bij koninklijk besluit of bij besluit van de Tweede Kamer. Dat staat in artikel 119 van de Grondwet. Een voorbeeld van een ambtsmisdrijf is het bekendmaken van een staatsgeheim of het aannemen van steekpenningen.