Besluit 2014/215 - Toekenning van macrofinanciële bijstand aan Oekraïne - Hoofdinhoud

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 111/85

De betrekkingen tussen de Europese Unie en Oekraïne ontwikkelen zich in het kader van het Europees nabuurschapsbeleid (ENB) en het oostelijk partnerschap. De Partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst tussen de Unie en Oekraïne is op 1 maart 1998 in werking getreden. De bilaterale politieke dialoog en de economische samenwerking zijn verdiept in het kader van de op 23 november 2009 goedgekeurde Associatieagenda EU-Oekraïne. Van 2007 tot 2011 is onderhandeld over een Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds (de „Associatieovereenkomst”), waarvan een diepe en brede vrijhandelsruimte (Deep and Comprehensive Free Trade Area (DCFTA)) deel uitmaakt; deze overeenkomst is in 2012 geparafeerd. Op 21 november 2013 is door het kabinet van ministers van Oekraïne besloten de ondertekening van de Associatieovereenkomst op te schorten. Na het aftreden van de Oekraïense regering in februari 2014 heeft de huidige regering van Oekraïne zich echter bereid verklaard de Associatieovereenkomst in de nabije toekomst te ondertekenen. Op 6 maart 2014 heeft de Europese Raad in zijn Verklaring over Oekraïne gezegd vastbesloten te zijn zeer binnenkort alle politieke hoofdstukken van de Associatieovereenkomst te ondertekenen, en unilaterale maatregelen te nemen die Oekraïne in staat zullen stellen wezenlijk te profiteren van de voordelen die de DCFTA biedt.

Het daartoe strekkende voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad is door de Commissie goedgekeurd op 11 maart 2014.

De huidige politieke crisis heeft zeer schadelijke consequenties voor de reeds wankele financieel-economische stabiliteit van het land. Oekraïne ziet zich geconfronteerd met een zeer zwakke en snel verslechterende betalingsbalans en begrotingspositie, en een economie die opnieuw op een recessie afstevent. De feitelijke onderbreking van de bijstand van Rusland in het kader van zijn pakket van 15 miljard USD en het aangekondigde einde van de lagere gasprijzen van het bedrijf Gazprom vanaf april 2014 zullen de situatie verder doen verslechteren. Er is in zulke omstandigheden dan ook een ernstig risico dat Oekraïne in de nabije toekomst in gebreke blijft.

Na het aftreden van de vorige regering heeft het Oekraïense parlement respectievelijk op 22 en 27 februari 2014 een nieuwe interim-president en een nieuwe regering aangesteld. Ondanks de herinvoering van de Oekraïense grondwet van 2004 en de aankondiging van presidentsverkiezingen op 25 mei 2014, kon de politieke stabiliteit in Oekraïne niet weerkeren als gevolg van de recente schending van de soevereiniteit en de territoriale integriteit door de Russische Federatie.

Onder deze omstandigheden heeft Oekraïne dringende financiële bijstand van internationale crediteuren en donoren nodig. Indien het besluit tot het verlenen van dergelijke bijstand door het Europees Parlement en de Raad overeenkomstig artikel 212 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) op grond van de gewone wetgevingsprocedure zou moeten worden vastgesteld, zou een snelle terbeschikkingstelling van de macrofinanciële bijstand van de Unie aan Oekraïne („de macrofinanciële bijstand van de Unie”) in de eerste helft van 2014 niet meer mogelijk zijn, en zouden zodoende de urgente financieringsbehoeften van Oekraïne niet kunnen worden gelenigd. Het is derhalve gerechtvaardigd de macrofinanciële bijstand van de Unie te verlenen op basis van een op grond van artikel 213 VWEU vastgesteld besluit van de Raad.

De urgentie van de bijstand houdt verband met de onmiddellijke financieringsbehoefte van Oekraïne, bovenop de financiële middelen die zullen worden verstrekt door andere internationale financiële instellingen en andere bilaterale donoren, en bovenop de macrofinanciële bijstand waarin Besluit 2002/639/EG van de Raad (1) en Besluit nr. 646/2010/EU van het Europees Parlement en de Raad (2) voorzien.

De huidige crisis in Oekraïne rechtvaardigt de toepassing, bij wijze van uitzondering, van de urgentieprocedure van artikel 213 VWEU. Dit besluit tot toekenning van macrofinanciële bijstand aan Oekraïne sluit andere operaties inzake macrofinanciële bijstand in de toekomst niet uit.

De Unie heeft sinds het aftreden van de Oekraïense regering meermaals haar steun toegezegd aan de nieuwe regering van Oekraïne bij het stabiliseren van de situatie en het voorzetten van de hervormingen. De Unie heeft tevens haar volledige medewerking toegezegd voor de inspanningen van de internationale gemeenschap en de internationale financiële instellingen, in het bijzonder het Internationaal Monetair Fonds (IMF), om een internationaal steunpakket op te zetten waarmee de dringende behoeften van Oekraïne kunnen worden gelenigd, mits er bij Oekraïene een duidelijk engagement om te hervormen is. Financiële steun van de Unie aan Oekraïne is in overeenstemming met het beleid dat de Unie middels het ENB en het oostelijk partnerschap voorstaat.

Macrofinanciële bijstand van de Unie moet een uitzonderlijk financieel instrument zijn van ongebonden en niet-toegewezen betalingsbalanssteun, gericht op het lenigen van de onmiddellijke externe financieringsbehoeften van de begunstigde, en dienen ter ondersteuning van een beleidsprogramma met krachtige directe aanpassings- en structurele hervormingsmaatregelen die gericht zijn op het verbeteren van de betalingsbalanspositie op korte termijn.

De verwachting is dat de Oekraïense autoriteiten en het IMF binnenkort een akkoord bereiken over een economisch programma dat door een financieringsregeling met het IMF zal worden geschraagd.

In het licht van de drastisch verslechterende betalingsbalanssituatie in Oekraïne heeft de Commissie op 5 maart 2014 een steunpakket aangekondigd, waarvan de voorgestelde de macrofinanciële bijstand van de Unie deel uitmaakt. Dat pakket heeft op 6 maart 2014 de goedkeuring gekregen van de buitengewone Europese Raad. Dat pakket omvat financiële bijstand ter belope van 11 miljard EUR voor de periode 2014-2020, waarvan in totaal gedurende dezelfde periode tot 1,565 miljard EUR aan giften die zijn gemobiliseerd in het kader van het Europees nabuurschapsinstrument, de nabuurschapsinvesteringsfaciliteit, het instrument dat bijdraagt aan stabiliteit en vrede, en het onderdeel van de Uniebegroting voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid.

De macrofinanciële bijstand waarin Besluit 2002/639/EG en Besluit nr. 646/2010/EU voorzien, kan worden overgemaakt zodra het IMF-programma rond is.

Daar Oekraïne onder het ENB valt, moet het als een land worden beschouwd dat voor macrofinanciële bijstand van de Unie in aanmerking komt.

Door de drastische verslechtering wordt verwacht dat de externe financieringsbehoeften van Oekraïne de middelen die door het IMF en andere multilaterale instellingen zullen worden verstrekt, ver te boven zullen gaan. In de huidige uitzonderlijke omstandigheden is de urgente macrofinanciële bijstand van de Unie dan ook te beschouwen als een passend antwoord op het verzoek van Oekraïne om bijstand voor de stabilisatie van de financiën. De macrofinanciële bijstand van de Unie zou de economische stabilisatie en de structurele-hervormingsagenda van Oekraïne ondersteunen en tevens een aanvulling vormen op de middelen die in het kader van de financiële overeenkomst met het IMF beschikbaar worden gesteld.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet gericht zijn op het helpen herstellen van een houdbare externe financiële positie voor Oekraïne en aldus de economische en sociale ontwikkeling van het land ondersteunen.

De vaststelling van het bedrag van de macrofinanciële bijstand van de Unie is gebaseerd op een eerste raming van de resterende externe financieringsbehoeften van Oekraïne, en bij de bepaling ervan is rekening gehouden met het vermogen van het land zichzelf te financieren met eigen middelen, en met name met de internationale reserves die het tot zijn beschikking heeft. De macrofinanciële bijstand van de Unie moet complementair zijn aan de programma's van het IMF en de Wereldbank en de door hen verstrekte middelen. Bij het vaststellen van het bedrag van de bijstand wordt ook rekening gehouden met de noodzaak te zorgen voor een billijke verdeling van de lasten tussen de Unie en andere donoren, alsook met de reeds bestaande inzet van de andere externe financieringsinstrumenten van de Unie in Oekraïne en met de toegevoegde waarde die over het geheel genomen door de betrokkenheid van de Unie wordt geboden.

De Commissie moet ervoor zorgen dat de macrofinanciële bijstand van de Unie juridisch en materieel verenigbaar is met de hoofdbeginselen, -doelstellingen en -maatregelen die zijn vastgesteld in het kader van de verschillende onderdelen van het extern optreden en het relevante beleid van de Unie op andere terreinen.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet het externe beleid van de Unie jegens Oekraïne ondersteunen. De diensten van de Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden moeten gedurende de hele macrofinanciële bijstandsoperatie nauw samenwerken om het externe beleid van de Unie te coördineren en de consistentie ervan te waarborgen.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet Oekraïne ondersteunen in zijn engagement met betrekking tot waarden die het land met de Unie deelt, waaronder democratie, de rechtsstaat, goed bestuur, eerbiediging van de mensenrechten, duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding, en ook zijn engagement met betrekking tot de beginselen van open, op regels gebaseerde en eerlijke handel.

Eerbiediging door Oekraïne van effectieve democratische mechanismen, waaronder een parlementair stelsel met meerdere partijen, de rechtsstaat en de mensenrechten, moet een randvoorwaarde zijn voor het verlenen van de macrofinanciële bijstand van de Unie. Daarnaast dienen de specifieke doelstellingen van de macrofinanciële bijstand van de Unie de doelmatigheid, transparantie en verantwoording van de beheersystemen voor overheidsfinanciën in Oekraïne te bevorderen en bij te dragen aan structurele hervormingen die gericht zijn op de bevordering van duurzame groei en begrotingsconsolidatie. Zowel het voldoen aan de randvoorwaarden als het verwezenlijken van die doelstellingen dient regelmatig door de Commissie te worden gecontroleerd.

Om te verzekeren dat de financiële belangen van de Unie in het kader van de macrofinanciële bijstand van de Unie op efficiënte wijze worden beschermd, moet Oekraïne passende maatregelen nemen in verband met de preventie en bestrijding van fraude, corruptie en andere onregelmatigheden met betrekking tot deze bijstand. Daarnaast moet erin worden voorzien dat de Commissie controles verricht en dat de Rekenkamer audits verricht.

De uitbetaling van de macrofinanciële bijstand van de Unie laat de bevoegdheden van het Europees Parlement en de Raad onverlet.

De bedragen van de voorziening voor de macrofinanciële bijstand moeten sporen met de in het meerjarig financieel kader vastgestelde begrotingskredieten.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet door de Commissie worden beheerd. Teneinde te waarborgen dat het Europees Parlement en de Raad op de tenuitvoerlegging van dit besluit kunnen toezien, dient de Commissie hen regelmatig in te lichten over ontwikkelingen met betrekking tot de bijstand en hun daarbij de relevante documenten te verschaffen.

Teneinde eenvormige voorwaarden voor de uitvoering van dit besluit te waarborgen, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend. Die bevoegdheden moeten in overeenstemming met Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad (3) worden uitgeoefend,

de in artikel 2 gestelde randvoorwaarde;

een bevredigende voortgang bij de uitvoering van een beleidsprogramma met krachtige maatregelen voor aanpassing en structurele hervorming, ondersteund door een niet uit voorzorg getroffen kredietregeling met het IMF;

de uitvoering binnen een specifieke termijn van de in het memorandum van overeenstemming overeengekomen financiële en economische beleidsvoorwaarden.

Oekraïne gaat regelmatig na of de uit de begroting van de Unie verstrekte financiering naar behoren is gebruikt, neemt passende maatregelen ter voorkoming van onregelmatigheden en fraude, en onderneemt zo nodig gerechtelijke stappen om de uit hoofde van dit besluit verstrekte middelen waaraan geen wettige bestemming is gegeven, terug te vorderen;

de financiële belangen van de Unie worden beschermd, in het bijzonder met specifieke maatregelen met het oog op de preventie en de bestrijding van fraude, corruptie en andere onregelmatigheden in verband met de macrofinanciële bijstand van de Unie, overeenkomstig Verordening (EG, Euratom) nr. 2988/95 van de Raad (8), Verordening (Euratom, EG) nr. 2185/96 van de Raad (9) en Verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad (10);

de Commissie — met inbegrip van het Europees Bureau voor fraudebestrijding — en haar vertegenwoordigers worden uitdrukkelijk gemachtigd tot het uitvoeren van controles, waaronder controles en inspecties ter plaatse;

de Commissie en de Rekenkamer worden uitdrukkelijk gemachtigd om tijdens en na de periode dat de macrofinanciële bijstand van de Unie beschikbaar is audits uit te voeren, met inbegrip van documentaudits en audits ter plaatse, zoals onder meer operationele beoordelingen, en

de Unie heeft recht op vervroegde terugbetaling van de lening, indien is vastgesteld dat Oekraïne met betrekking tot het beheer van de macrofinanciële bijstand van de Unie fraude, corruptie of enige andere onwettige activiteit heeft gepleegd die de financiële belangen van de Unie schaadt.

wordt de geboekte vooruitgang bij het uitvoeren van de macrofinanciële bijstand van de Unie onderzocht;

worden de economische situatie en de vooruitzichten van Oekraïne, alsook de bij de tenuitvoerlegging van de in artikel 3, lid 1, bedoelde beleidsmaatregelen gemaakte vorderingen beoordeeld;

wordt het verband gespecificeerd tussen de in het memorandum van overeenstemming vastgelegde beleidsvoorwaarden, de actuele economische en budgettaire prestaties van Oekraïne en de besluiten van de Commissie tot uitkering van de tranches van de macrofinanciële bijstand van de Unie.