Bijlagen bij JOIN(2023)34 - Stelsel van algemene preferenties voor de periode 2020-2022

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier JOIN(2023)34 - Stelsel van algemene preferenties voor de periode 2020-2022.
document JOIN(2023)34
datum 21 november 2023
bijlage VIII bij de SAP-verordening worden genoemd.

6. Partnerschappen en samenwerking

1. Steun voor SAP-begunstigde landen

Het SAP is een alomvattend instrument om duurzame ontwikkeling op de lange termijn in de begunstigde landen te ondersteunen, zoals reeds is besproken in deel 1. Dit doel wordt verder bevorderd door de formulering van indicatieve meerjarenprogramma’s (IMP’s) waarin de prioritaire gebieden en specifieke doelstellingen van de EU voor ontwikkelingssamenwerking met de respectieve landen worden vastgesteld (meest recent voor de periode 2021-2027). Dit gebeurt via een dialoog met de overheid, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden, in samenwerking met internationale organisaties en toezichthoudende instanties, om de betrokken landen te helpen aan de eisen te voldoen en zoveel mogelijk van de SAP-preferenties gebruik te maken en te profiteren.

Een meerderheid van de IMP’s bevat steun voor duurzame groei en fatsoenlijke banen, met eerlijke en rechtvaardige arbeidsomstandigheden, waardoor de Commissie, waar passend, specifieke acties en maatregelen kan ontwikkelen die aan de relevante ondersteuning van SAP-landen bijdragen. Voorbereidende werkzaamheden voor ratificatie en daadwerkelijke toepassing van verdragen en toezeggingen met betrekking tot goed bestuur, mensenrechten, migratie en milieu worden doorgaans eveneens breed vanuit de IMP’s ondersteund. Hieraan wordt bijzondere aandacht geschonken, omdat de SAP+-landen aan specifieke eisen moeten voldoen om voor de aanvullende tariefpreferenties in aanmerking te komen.

In 2020 verleenden de EU en haar lidstaten samen 22,9 miljard EUR ofwel 40 % van de mondiale hulp voor handel, waardoor zij op dit gebied de grootse donor ter wereld zijn. De EU stemt haar hulp voor handel zorgvuldig af op haar handelsbeleid. Derhalve is 96 % van deze hulp bedoeld voor landen die preferentiële toegang tot de EU-markt hebben, waaronder via het SAP. De SAP-begunstigde landen hebben meer dan een derde van de hulp voor handel van de EU ontvangen, waarbij de landen die andere soorten preferentiële toegang hebben buiten beschouwing zijn gelaten. De meeste hulp gaat daarbij naar landen die op grond van de EBA-regeling toegang tot de EU-markt hebben.

In 2020 was de hulp voor handel van de EU voor SAP-begunstigde landen relatief meer toegespitst op twee gebieden. Ten eerste handelsbeleid en -regelgeving, die vaak steun omvatten voor de capaciteit om handelsbeleid vast te stellen en uit te voeren, inclusief specifieke terreinen als kaders voor sanitaire en fytosanitaire maatregelen, intellectuele-eigendomsrechten, technische voorschriften, handelsbevordering en douanehervormingen. Ten tweede de opbouw van capaciteit in verband met handelsontwikkeling, wat vaak gepaard gaat met een focus op een intensiever gebruik van het SAP en andere regelingen door het concurrentievermogen van bedrijven op de exportmarkt te ondersteunen, banden met kopers te smeden enz.

De hulp voor handel van de EU, waaronder haar steun voor de naleving en het gebruik van het SAP, is een instrument om de Global Gateway uit te voeren(33)). Deze nieuwe strategie is in december 2021 opgezet en heeft tot doel in de periode 2021-2027 investeringen van in totaal 300 miljard EUR aan te trekken. De helft van dit bedrag is bestemd voor het Global Gateway-investeringspakket Europa-Afrika. In overeenstemming met de geopolitieke ambities en toezeggingen van de EU ten aanzien van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling, heeft de Global Gateway-strategie tot doel slimme, schone en veilige investeringen te realiseren op het gebied van digitalisering, energie en vervoer, en om gezondheids-, onderwijs- en onderzoekssystemen overal ter wereld te versterken om een blijvend wereldwijd herstel te ondersteunen en tegelijkertijd universele waarden en hoge normen, goed bestuur en transparantie te bevorderen. De Global Gateway zal worden uitgevoerd via een Team Europa-aanpak, die de EU en de EU-lidstaten samenbrengt met hun uitvoerende instanties en publieke ontwikkelingsbanken en Europese instellingen die ontwikkeling financieren. Ook wordt ernaar gestreefd de particuliere sector te mobiliseren om investeringen aan te trekken en zo een transformerend effect te creëren.

Buiten dit algemene kader zijn er andere specifieke mogelijkheden om SAP-doelen te ondersteunen. Enkele voorbeelden daarvan worden hieronder beschreven. Andere opties voor SAP-begunstigde landen om van door de EU gefinancierde capaciteitsopbouw te profiteren zijn bijvoorbeeld Socieux+(34)) en TAIEX(35)).

Het project Trade for Decent Work (handel voor fatsoenlijk werk)(36) (2019-2021, 6 miljoen EUR), medegefinancierd door de EU en Finland en uitgevoerd door de IAO, heeft de toepassing van fundamentele IAO-verdragen in specifieke landen op grond van de SAP+- en EBA-regelingen van de EU bevorderd. De uitvoering van het project was gebaseerd op twee kaderregelingen: 1) een mondiale faciliteit, die wereldwijde initiatieven op het gebied van internationale arbeidsnormen ontplooit en ad-hocsteun verleent om in de specifieke behoeften van partnerlanden te voorzien en 2) een landspecifieke faciliteit, die elk jaar geselecteerde doellanden ondersteunde. Het project omvatte meerdere SAP-begunstigde landen (Bangladesh, de Filipijnen, Kaapverdië, Madagaskar, Mongolië, Mozambique en Pakistan). Het project wordt in 2022-2024 verder uitgevoerd.

De jaren 2020-2021 markeerden de afronding van drie SAP+-projecten die voor een totaalbedrag van 5,7 miljoen EUR uit het Europees Instrument voor democratie en mensenrechten waren gefinancierd. De algemene doelstelling van deze projecten was maatschappelijke organisaties, waaronder vakbonden, te versterken zodat zij konden controleren of SAP+-verdragen in landen waar de speciale stimuleringsregeling geldt, daadwerkelijk werden nageleefd en toegepast. Meer specifiek hadden deze projecten tot doel maatschappelijke organisaties bewuster te maken van de mogelijkheid om deze controle zelf uit te oefenen en hun capaciteit daartoe te vergroten, en om te pleiten voor wettelijke en beleidshervormingen om in SAP+-begunstigde landen de arbeidsrechten en mensenrechten in bredere zin te eerbiedigen. Dit wordt bijvoorbeeld gerealiseerd door monitoringtaakgroepen op te richten om de toepassing van belangrijke overeenkomsten in verband met VN- en IAO-verdragen op te volgen, een constructieve beleidsdialoog tussen maatschappelijke organisaties, sociale partners en overheidsactoren over deze onderwerpen op te bouwen of voorlichting aan een extern publiek te geven via uitgebreide media-aandacht, een nationale campagne voor mensenrechtenonderwijs of de indiening van universele periodieke toetsingen bij de verdragsorganen. Zo heeft de EU in Bolivia acties gefinancierd om maatschappelijke organisaties te helpen de naleving van geratificeerde mensenrechtenverdragen te controleren en te bepleiten bij nationale en internationale instanties als de Inter-Amerikaanse Commissie voor de mensenrechten en de VN. Het grote belang en de brede impact van deze projecten is in diverse evaluaties benadrukt en met name het toegenomen algemene begrip van de SAP+-regeling, de versterkte dialoog met en grotere betrokkenheid bij overheidsactoren en de verhoogde capaciteit van maatschappelijke organisaties om de naleving van de regeling te beoordelen en daarover te rapporteren.

De EU heeft via het SAP-Hubproject ook het verstrekken van complete, transparante en gecentraliseerde informatie over het SAP aan begunstigde landen, bedrijven, het maatschappelijk middenveld en beleidsmakers ondersteund. De SAP-Hub (2019-2021, 400 000 EUR) had tot doel de bewustwording over en de transparantie van het SAP, de economische voordelen ervan en het toezicht daarop te vergroten via een speciale website(37)), schriftelijke publicaties en een reeks bewustmakingsactiviteiten in Europa en de SAP-begunstigde landen. Deze website zal tot en met 2024 worden onderhouden en bijgewerkt.

Behalve steun voor de toepassing van voor het SAP+ relevante verdragen heeft de EU de begunstigde landen ook sectorspecifieke bijstand verleend zodat zij de SAP+-preferenties maximaal kunnen benutten. Het project van de EU en Sri Lanka voor handelsgerelateerde steun (8 miljoen EUR) verleende bijvoorbeeld sectorspecifieke bijstand voor de naleving van sanitaire en fytosanitaire regelgeving, verpakking en etikettering, uitvoerbeheer en -marketing en marktverbindingen in de sectoren specerijen en verwerkte levensmiddelen. Het project heeft ook de formulering van een nationale uitvoerstrategie bevorderd en bijgedragen aan de goedkeuring van een nationale strategie en actieplan voor kwaliteitsinfrastructuur en de publicatie van een SAP+-gids voor bedrijven.


2. Weg vooruit

De komende jaren zal de algemene richting van de steun voor SAP+-begunstigde landen worden bepaald door de voortdurende toepassing van NDICI-Europa in de wereld(38), het nieuwe belangrijkste financieringsinstrument van de EU voor haar externe optreden in de periode 2021-2027 (zie deel 6.1). Een tussentijdse evaluatie zal in 2024 worden afgerond, waardoor de mogelijkheid ontstaat om waar nodig de prioriteiten en middelen voor de periode 2024-2027 aan te passen. Op basis van IMP’s worden jaarlijkse actieplannen en andere maatregelen met daarin specifieke uit te voeren acties vastgesteld. Bij de voorbereiding van IMP’s en acties voor SAP-begunstigde landen wordt rekening gehouden met hun behoeften op het gebied van handelsbevordering, zoals meer gebruikmaken van het SAP, en met de prioriteiten die in het kader van de SAP+-monitoring en de grotere betrokkenheid bij EBA-begunstigde landen zijn geformuleerd. Daarnaast wordt bij de steun voor SAP-begunstigde landen gekeken naar de veranderingen in het SAP na 2023, wanneer de nieuwe verordening naar verwachting in werking zal treden. Daarbij zullen vooral de ambities van de huidige SAP+-begunstigde landen en de toekomstige graduatie van MOL’s naar het nieuwe SAP+ worden ondersteund, bijvoorbeeld door de betrokken landen te helpen bij hun ratificatie- en uitvoeringsinspanningen.

Deze inspanningen zullen verder worden ondersteund door de hierboven beschreven Global Gateway van de EU. Derhalve zal handelsgerelateerde steun gebruikmaken van innovatieve instrumenten om risico’s te verkleinen en als katalysator voor particuliere investeringen dienen. De Global Gateway-strategie heeft tot doel slimme, schone en veilige investeringen te realiseren op het gebied van digitalisering, energie en vervoer, en om gezondheids-, onderwijs- en onderzoekssystemen overal ter wereld te versterken om een blijvend wereldwijd herstel te ondersteunen en tegelijkertijd universele waarden en hoge normen, goed bestuur en transparantie te bevorderen(39).

7. Conclusie

Zoals uitvoerig is aangetoond en in dit verslag is beschreven, verschaft het SAP de begunstigde landen belangrijke economische voordelen, vooral de landen die gebruikmaken van de EBA-regeling. Tussen 2014 en 2019 steeg de preferentiële invoer uit EBA-begunstigde landen met 81 % (van 13,9 miljard EUR tot 25,2 miljard EUR in 2019). Zonder de SAP+-preferenties zou het bbp van SAP+-begunstigde landen tot wel 0,3 % lager kunnen uitvallen (in absolute zin tot wel 6,6 miljard EUR) en zou de uitvoer uit die landen naar de EU met tot wel 25 % kunnen dalen.

Verder is het SAP een effectief instrument om betrokken te zijn bij ontwikkelingslanden en hen te ondersteunen bij het doorvoeren van de noodzakelijke hervormingen om internationale normen op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten, milieu- en klimaatbescherming en goed bestuur daadwerkelijk toe te passen.

Als het gaat om de rapportageverplichtingen jegens de toezichthoudende instanties van de VN en de IAO hebben de begunstigde landen de SAP+-vereisten over het algemeen relatief goed nageleefd. Daaruit blijkt dat zij er zich beslist sterk voor maken aan deze belangrijke eis voor deelname aan de regeling te voldoen en dat zij de internationale normen eerbiedigen. Dit engagement biedt een basis voor de beoordeling door de toezichthoudende verdragsorganen, wat op zijn beurt de belangrijkste component van de monitoring en betrokkenheid van de EU is.

Op grond hiervan monitoren de diensten van de Commissie en de EDEO de nakoming van de SAP-verplichtingen om de internationale normen te eerbiedigen voor alle begunstigde landen en in het bijzonder voor de begunstigden van de SAP+-regeling en enkele EBA-begunstigde landen. De monitoring richt zich op de toepassing van de internationale normen die de VN en de IAO in hun respectieve verdragen hebben vastgesteld. De betrokkenheid bij begunstigde landen omvat alle beschikbare mogelijkheden en middelen tot communicatie, waaronder bestaande formele fora als dialogen en gezamenlijke commissies, en tevens monitoringmissies en andere meer informele manieren van uitwisseling. Hierbij is de inbreng van maatschappelijke partners, zowel in het begunstigde land als internationaal, van het grootste belang. Technische en ontwikkelingssamenwerkingsprojecten dragen ook bij aan de beoogde duurzame ontwikkeling en de toepassing van internationale normen.

Behalve dat bestaande verplichtingen worden uitgevoerd, laten de begeleidende werkdocumenten ook zien hoezeer de begunstigde landen zich sterk maken voor de naleving van internationale normen die niet in de formeel vastgestelde lijst van verdragen in de SAP-verordening vermeld staan. Zo hebben SAP+-begunstigde landen het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en de Overeenkomst van Parijs, die niet in de SAP-verordening worden genoemd, geratificeerd. Bovendien maken meerdere SAP-begunstigde landen vorderingen als het gaat om de ratificatie van de pas opgestelde fundamentele IAO-verdragen over veiligheid en gezondheid op het werk, en van IAO-verdragen over arbeidsinspecties en tripartiet overleg, die evenmin in de SAP-verordening vermeld staan.

Tegen de achtergrond van deze prikkels en monitoring werd er de afgelopen paar jaar in veel begunstigde landen aanzienlijke vooruitgang geboekt met de inspanningen om de rechten van vrouwen en kinderen te bevorderen en foltering en mishandeling tegen te gaan, en met arbeidsrechten en arbeidsomstandigheden, inclusief de uitbanning van kinderarbeid en dwangarbeid in SAP-begunstigde landen. Zo heeft Sri Lanka belangrijke vorderingen gemaakt in de strijd tegen kinderarbeid. Oezbekistan heeft sinds 2016 dankzij aanhoudende inspanningen kinder- en dwangarbeid bij de katoenoogst uitgebannen. De begunstigde landen zetten stappen voorwaarts in de aanpak van belangrijke uitdagingen op het gebied van milieu en klimaatverandering en wat betreft maatregelen om drugs te bestrijden en corruptie tegen te gaan.

Kort gezegd, draagt het SAP van de EU bij aan de positieve economische en duurzame ontwikkeling in de begunstigde landen door deze landen te helpen zich in de internationale wereldwijde waardeketens te integreren en de respectieve SAP-verplichtingen na te komen. De op prikkels gebaseerde aanpak van betrokkenheid die in het SAP wordt gehanteerd, is succesvol gebleken en moet daarom worden voortgezet. Dit betekent dat er effectieve en op vertrouwen gebaseerde interacties met de overheidsinstanties van de SAP-begunstigde landen moeten worden opgezet over vraagstukken die vaak politiek gevoelig zijn en waarvan de oplossing tijd vergt. Het SAP faciliteert de vooruitgang ter plaatse, op een manier die in de tijd duurzaam is, via nauwere betrekkingen en een positieve betrokkenheid tussen de EU en de begunstigde landen.

Het is van essentieel belang om de SAP-begunstigde landen en bedrijven continuïteit en rechtszekerheid te verschaffen. Nu de SAP-verordening eind 2023 afloopt en de onderhandelingen over een nieuwe verordening nog steeds gaande zijn, heeft de Commissie voorgesteld de huidige regels te verlengen; het Europees Parlement en de Raad hebben dat voorstel verwelkomd. Tijdens de periode van verlenging van de huidige regels zullen de monitoring en betrokkenheid worden voortgezet zoals gebruikelijk, en moeten de begunstigde landen hervormingsinspanningen blijven leveren. Daarna zal een herziene SAP-verordening naar verwachting zorgen voor continuïteit, met handhaving van de wezenlijke kenmerken van de regeling. Tegelijk zal zij ook flexibel inspelen op toekomstige politieke uitdagingen zoals wijzigingen in de economische status van SAP-landen, nieuwe duurzaamheidseisen en een verbeterde communicatie en transparantie van de monitoring- en rapportagewerkzaamheden in het kader van het SAP.

1() Verordening (EU) nr. 978/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 houdende toepassing van een schema van algemene tariefpreferenties en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 732/2008 van de Raad.
2() Verslag over het stelsel van algemene preferenties voor de periode 2018-2019 (JOIN(2020) 3 final).
3()Ten tijde van de afronding van het SAP-verslag hadden het Europees Parlement en de Raad vóór verlenging van de huidige regels gestemd. De wetgevingsprocedure is nog steeds lopende.
4()“Alles behalve wapens” (EBA)-, standaard-SAP- en SAP+-regeling.
5()https://policy.trade.ec.europa.eu/analysis-and-assessment/impact-assessments_en
Alle links in dit verslag zijn bijgewerkt tot 20 oktober 2023.
6()In een rapport van de Wereldbank uit 2022 werd geraamd dat alleen al in 2020 het aantal mensen dat onder de grens van extreme armoede leefde, met meer dan 70 miljoen was toegenomen. Dat is de grootste jaarlijkse stijging sinds men in 1990 de wereldwijde armoede begon te monitoren. De inkomensverliezen van de armste 40 % van de wereldbevolking waren tweemaal zo groot als van de rijkste 20 %. Het wereldwijde mediane inkomen nam in 2020 met 4 % af; het was de eerste maal dat dit inkomen daalde sinds de metingen in 1990 begonnen. https://www.worldbank.org/en/publication/poverty-and-shared-prosperity
7() https://policy.trade.ec.europa.eu/eu-trade-relationships-country-and-region/eu-position-world-trade_en

8()https://www.undp.org/publications/dfs-avoiding-too-little-too-late-international-debt-relief
9() https://www.un.org/ohrlls/content/triennial-reviews-and-graduation-decisions
10()Landen die voor het SAP+ in aanmerking komen, moeten een verzoek indienen om toegang tot de regeling te krijgen. Deze landen moeten kwetsbaar worden geacht als gevolg van een gebrek aan diversificatie van hun uitvoer en onvoldoende integratie in het internationale handelssysteem. Tevens moeten zij de 27 voor het SAP relevante verdragen hebben geratificeerd en mogen ze niet ernstig in gebreke zijn gebleven bij de uitvoering daarvan.
11()Hier wordt in deel 4.2 en in de landspecifieke SWD’s bij dit verslag nader op ingegaan.

12()Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/128 van de Commissie van 25 november 2019 tot wijziging van bijlage II bij Verordening (EU) nr. 978/2012 van het Europees Parlement en de Raad houdende toepassing van een schema van algemene tariefpreferenties.
13()Gedelegeerde Verordening (EU) 2021/114 van de Commissie van 25 september 2020 tot wijziging van de bijlagen II en III bij Verordening (EU) nr. 978/2012 van het Europees Parlement en de Raad wat Armenië en Vietnam betreft.
14()Gedelegeerde Verordening (EU) 2021/2127 van de Commissie van 29 september 2021 tot wijziging van bijlage IV bij Verordening (EU) nr. 978/2012 van het Europees Parlement en de Raad houdende toepassing van een schema van algemene tariefpreferenties.
15() Gedelegeerde Verordening (EU) 2021/576 van de Commissie van 30 november 2020 tot wijziging van bijlage III bij Verordening (EU) nr. 978/2012 teneinde de Republiek Oezbekistan op te nemen in de lijst van landen die in aanmerking komen voor tariefpreferenties in het kader van SAP+.
16()Uitvoeringsverordening (EU) 2022/1039 van de Commissie van 29 juni 2022 tot vaststelling van bepalingen ter uitvoering van Verordening (EU) nr. 978/2012 van het Europees Parlement en de Raad wat de schorsing van bepaalde tariefpreferenties voor bepaalde SAP-begunstigde landen voor het jaar 2023 betreft.
17() https://policy.trade.ec.europa.eu/news/commission-proposes-new-eu-generalised-scheme-preferences-promote-sustainable-development-low-income-2021-09-22_en
18() https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/5638e809-ebfb-11ea-b3c6-01aa75ed71a1/language-en
19() https://policy.trade.ec.europa.eu/analysis-and-assessment/impact-assessments_en
20() https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/2136-Towards-the-future-Generalised-Scheme-of-Preferences-legal-framework-granting-trade-advantages-to-developing-countries/public-consultation_nl
21()Wetgevingsvoorstel van de Commissie van 4 juli 2023: https://ec.europa.eu/transparency/documents-register/detail?ref=COM(2023)426&lang=nl
22() Bron voor alle statistieken: Eurostat, eigen berekeningen, gegevens per september 2023. Aangezien het, zoals hierboven beschreven, moeilijk was de effecten van de COVID-19-pandemie volledig van die van andere gelijktijdige ontwikkelingen te scheiden, moeten al deze gegevens met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.
23()In het geval van Vietnam (standaard-SAP) is deze daling van gemiddeld ongeveer 15 % per jaar veroorzaakt door de inwerkingtreding van de vrijhandelsovereenkomst met de EU op 1 augustus 2020. Voor een deel van zijn uitvoer naar de EU heeft Vietnam in de overgangsperiode tot eind 2022 gebruik gemaakt van preferenties in het kader van deze overeenkomst en niet van SAP-preferenties. Met inachtneming van alle preferenties is de totale uitvoer van Vietnam naar de EU tussen 2019 en 2022 toegenomen van 8,7 miljard EUR tot 14,4 miljard EUR.
24()Tot de categorie agrovoedingsproducten in figuur 7 behoren ook bereidingen van vis (maar geen verse vis, dat onder de oranje categorie valt). Granen, waaronder rijst, maken ongeveer 7 % van deze categorie uit en ongeveer 0,5 % van de totale SAP-invoer (in termen van waarde).
25()SWD(2021) 266.
26() Het basisscenario was een voortzetting van de huidige regeling, op grond waarvan diverse scenario’s werden gesimuleerd. Een scenario waarin alle drie de regelingen volledig werden afgeschaft zou vergeleken met het basisscenario een kwantificering van het totale effect mogelijk maken. Dit scenario werd echter niet gesimuleerd omdat een dergelijke beleidsoptie nooit is overwogen (de EBA-regeling heeft een open einde). De afschaffing van de standaard-SAP- en SAP+-regeling werd wel gesimuleerd.
27()Bij het onderzoek werd uitgegaan van enkele aannames over landen die voor het eind van de projectieperiode in 2029 van de ene SAP-categorie naar de andere overgaan. Zo wordt Bangladesh, dat verondersteld wordt in dat jaar een standaard-SAP-begunstigd land te zijn, in deze cijfers niet meegenomen.

28()Graduatie van producten zorgt ervoor dat preferenties worden verstrekt aan landen en producten die daar het meest behoefte aan hebben en voorkomt dat er tussen SAP-begunstigde landen concurrentiedruk ontstaat.


29()Gedelegeerde Verordening (EU) 2021/576 van de Commissie van 30 november 2020 tot wijziging van bijlage III bij Verordening (EU) nr. 978/2012 teneinde de Republiek Oezbekistan op te nemen in de lijst van landen die in aanmerking komen voor tariefpreferenties in het kader van SAP+.
30()Niet in Bolivia, Kaapverdië en Mongolië.
31()De resterende invoer komt in aanmerking voor andere preferentiële regelingen of MBN-nultarieven.

32() Verordening (EU) 2020/550; https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/IP_20_1469

33() https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/stronger-europe-world/global-gateway_nl
34()http://socieux.eu/about/
35()https://op.europa.eu/nl/publication-detail/-/publication/9a6139af-d5f8-11ea-adf7-01aa75ed71a1/language-nl
36() https://www.ilo.org/global/standards/WCMS_697996/lang--en/index.htm
37() https://gsphub.eu/

38()Verordening (EU) 2021/947 van het Europees Parlement en de Raad van 9 juni 2021 tot vaststelling van het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking — Europa in de wereld.
39 https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/stronger-europe-world/global-gateway_nl

NL NL