2366 wat betreft instantovermakingen in euro’s - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2022)546 - Verordening (EU) 2024/886 van het Europees Parlement en de Raad van 13 maart 2024 tot wijziging van ...
document	COM(2022)546
datum	13 maart 2024

(1) Verordening (EU) nr. 260/2012 van het Europees Parlement en de Raad ³⁵ vormt de grondslag voor de gemeenschappelijke eurobetalingsruimte (SEPA). Om gunstige voorwaarden voor meer concurrentie te scheppen, met name voor betalingen op het punt van interactie (PoI), moet het SEPA-project voortdurend worden bijgewerkt om met innovatie en marktontwikkelingen op betalingsgebied rekening te houden, de ontwikkeling van nieuwe Uniebrede betaalproducten te bevorderen en de toegang voor nieuwkomers op de markt te vergemakkelijken.

(2) In 2017 is onder auspiciën van de Europese Betalingsraad een Uniebrede regeling voor de onmiddellijke uitvoering van overmakingen in euro tussen betalingsdienstaanbieders overeengekomen. De inspanningen van de Europese betalingssector zijn ontoereikend gebleken om voor een groter gebruik van instantovermakingen in euro op Unieniveau te zorgen. Alleen een wijdverbreide en snelle toename van dat gebruik kan de grootschalige netwerkeffecten van instantovermakingen in euro ontsluiten en zo leiden tot voordelen en meer economische efficiëntie voor betalingsdienstgebruikers en -aanbieders, een geringere marktconcentratie, meer mededinging en een grotere keuze bij elektronische betalingen, met name voor grensoverschrijdende betalingen op het punt van interactie.

(3) Bij Verordening (EU) nr. 260/2012 zijn technische en bedrijfsmatige vereisten voor overmakingen en automatische afschrijvingen in euro vastgesteld. Instantovermakingen in euro vormen een relatief nieuwe categorie overmakingen in euro, die pas na de vaststelling van die verordening op de markt is verschenen. Er moet daarom worden voorzien in specifieke vereisten voor instantovermakingen in euro, in aanvulling op de algemene vereisten die van toepassing zijn op alle overmakingen.

(4) Om het gebruik van instantovermakingen in euro te vergroten zijn al oplossingen in de vorm van nationale regelgeving vastgesteld of voorgesteld, onder meer om betalingsdienstgebruikers beter te beschermen tegen het verzenden van geldmiddelen naar een onbedoelde begunstigde of het proces van naleving van de uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen te specificeren. Deze oplossingen in de vorm van nationale regelgeving bergen het risico in zich dat de interne markt gefragmenteerd raakt, waardoor de nalevingskosten als gevolg van uiteenlopende nationale regelgevingseisen toenemen en de uitvoering van grensoverschrijdende instantovermakingen moeilijker wordt.

(5) Vóór de opkomst van instantovermakingen werden betalingstransacties over het algemeen door betalingsdienstaanbieders gebundeld en op vooraf bepaalde tijdstippen voor clearing en afwikkeling bij een retailbetalingssysteem ingediend. In retailbetalingssystemen die momenteel worden gebruikt om instantovermakingen in euro te verwerken, worden betalingstransacties echter afzonderlijk ingediend en 24 uur per etmaal in realtime verwerkt. De definitie van “retailbetalingssysteem” moet op deze nieuwe realiteit worden afgestemd.

(6) Een voorwaarde voor een groter gebruik van dergelijke transacties is dat ervoor wordt gezorgd dat alle betalingsdienstgebruikers in de Unie betalingsopdrachten voor instantovermakingen in euro kunnen plaatsen en instantovermakingen in euro kunnen ontvangen. Momenteel biedt ten minste een derde van de betalingsdienstaanbieders in de Unie geen instantovermakingen in euro aan. Bovendien is het tempo waarin betalingsdienstaanbieders instantovermakingen aan hun diensten hebben toegevoegd, de afgelopen jaren te traag geweest, wat een verdere integratie van de interne betalingsmarkt van de Unie in de weg staat. Daarom moeten betalingsdienstaanbieders worden verplicht om de dienst van verzending en ontvangst van instantovermakingen in euro aan te bieden.

(7) Om een geïntegreerde markt voor instantovermakingen in euro tot stand te brengen, is het van essentieel belang dat dergelijke transacties volgens een gemeenschappelijke reeks regels en vereisten worden verwerkt. Met een instantovermaking in euro kunnen geldmiddelen 24 uur per etmaal binnen enkele seconden op de rekening van de begunstigde worden gecrediteerd. De beschikbaarheid gedurende 24 uur per dag op elke dag van het jaar is een intrinsiek kenmerk van instantovermakingen. Daarom is het passend dat de definitie van instantovermakingen verwijst naar de specifieke voorwaarden waaraan zij moeten voldoen met betrekking tot het tijdstip van ontvangst van de betalingsopdrachten, de verwerking, creditering en valutering.

(8) Betalingsdienstgebruikers kunnen via verschillende interfaces een betalingsopdracht voor een overmaking in euro plaatsen, zoals via onlinebankieren, een mobiele applicatie, een geldautomaat, een bankfiliaal of per telefoon. Om ervoor te zorgen dat alle betalingsdienstgebruikers toegang hebben tot instantovermakingen in euro, mag er geen verschil zijn wat betreft de interfaces waarmee betalingsdienstgebruikers betalingsopdrachten voor instantovermakingen en andere soorten overmakingstransacties kunnen plaatsen. Wanneer het voor een betalingsdienstgebruiker mogelijk is om betalingsopdrachten voor overmakingen gebundeld bij een betalingsdienstaanbieder in te dienen, moet die mogelijkheid bovendien ook gelden voor instantovermakingen in euro. Betalingsdienstaanbieders moeten in staat zijn om alle door hun betalingsdienstgebruikers geïnitieerde overmakingen in euro standaard als instantovermaking aan te bieden.

(9) Het zou niet evenredig zijn om betalingsinstellingen en instellingen voor elektronisch geld een verplichting op te leggen om de dienst van verzending en ontvangst van instantovermakingen in euro aan te bieden, omdat die instellingen niet kunnen worden toegelaten als deelnemers in een overeenkomstig Richtlijn 98/26/EG van het Europees Parlement en de Raad ³⁶ aangemerkt betalingssysteem. Deze instellingen kunnen derhalve moeilijkheden ondervinden bij de toegang tot de infrastructuur die nodig is voor uitvoering van instantovermakingen. Het is daarom passend om betalingsinstellingen en instellingen voor elektronisch geld uit te sluiten van de verplichting om de dienst van verzending en ontvangst van instantovermakingen in euro aan te bieden.

(10) Betalingsdienstgebruikers zijn zeer gevoelig voor de hoogte van de kosten van vervangbare betalingsmethoden. De hoogte van de kosten kan er dus toe leiden dat zij zich tot specifieke betalingsmethoden wenden of zich er juist van afkeren. Op de nationale markten waar hogere transactiekosten voor instantovermakingen in euro werden toegepast in vergelijking met de kosten voor andere soorten overmakingen in euro, is het gebruik van instantovermakingen laag. Daardoor kon de kritische massa van instantovermakingen in euro die nodig is om de volledige netwerkeffecten voor zowel betalingsdienstaanbieders als betalingsdienstgebruikers te verwezenlijken, niet worden bereikt. Alle soorten kosten die betalers en begunstigden worden aangerekend voor de uitvoering van instantovermakingen in euro, met inbegrip van kosten per transactie of forfaitaire bedragen, mogen daarom niet hoger zijn dan de kosten die dezelfde betalingsdienstgebruikers worden aangerekend voor overeenkomstige soorten andere overmakingen in euro. Bij het vaststellen van de overeenkomstige soorten overmakingen moet het mogelijk zijn gebruik te maken van criteria waaronder de PSU-interface of het voor het initiëren van de betaling gebruikte betaalinstrument, de status van de klant en, in voorkomend geval, of de betaling nationaal of grensoverschrijdend is.

(11) Om het vertrouwen van de betalingsdienstgebruikers in instantovermakingen in euro te vergroten en ervoor te zorgen dat deze ook worden gebruikt, is de veiligheid van dergelijke diensten van fundamenteel belang. Betalers die voornemens zijn een overmaking naar een bepaalde begunstigde te zenden, kunnen, als gevolg van fraude of fouten, een identificator van de betaalrekening verstrekken die niet overeenstemt met een rekening die door die begunstigde wordt aangehouden. Op grond van Richtlijn (EU) 2015/2366 van het Europees Parlement en de Raad ³⁷ is de enige bepalende factor voor de correcte uitvoering van de transactie ten aanzien van de begunstigde de unieke identificator en zijn betalingsdienstaanbieders niet verplicht de naam van de begunstigde te controleren. In het geval van instantovermakingen is er voor de betaler onvoldoende tijd om fraude of fouten te bemerken en te proberen de geldmiddelen terug te vorderen voordat deze op de rekening van de begunstigde worden gecrediteerd. Betalingsdienstaanbieders moeten daarom nagaan of er een discrepantie is tussen de unieke identificator van de begunstigde en de naam van de begunstigde die door de betaler zijn verstrekt, en zij moeten de betaler die een betalingsopdracht voor een instantovermaking in euro plaatst, in kennis stellen indien een dergelijke discrepantie wordt ontdekt. Om onnodige fricties of vertragingen bij de onmiddellijke verwerking van de transactie te voorkomen, moet de betalingsdienstaanbieder deze kennisgeving verstrekken binnen enkele seconden nadat de betaler de informatie over de begunstigde heeft verstrekt. De betalingsdienstaanbieder van de betaler moet deze kennisgeving verstrekken voordat de betaler de transactie goedkeurt, zodat de betaler kan beslissen om de voorgenomen transactie al dan niet te laten uitvoeren.

(12) Sommige attributen van de naam van de begunstigde op wiens rekening de betaler een instantovermaking wenst te verrichten, kunnen de kans vergroten dat de betalingsdienstaanbieder een discrepantie ontdekt, zoals de aanwezigheid van diakritische tekens of verschillende mogelijke transliteraties van namen in verschillende alfabetten, verschillen tussen doorgaans gebruikte namen en namen die in formele identificatiedocumenten worden vermeld in geval van natuurlijke personen, of verschillen tussen handelsnaam en officiële naam in geval van rechtspersonen. Om onnodige fricties bij de verwerking van instantovermakingen in euro te voorkomen en het besluit van de betaler over het al dan niet laten uitvoeren van de voorgenomen transactie te vergemakkelijken, moeten betalingsdienstaanbieders de mate van discrepantie aangeven, onder meer door in de kennisgeving aan te geven dat er “geen overeenstemming” of een “grote overeenstemming” is.

(13) Het toestaan van een betalingstransactie waarbij de betalingsdienstaanbieder een discrepantie heeft ontdekt en deze discrepantie aan de betalingsdienstgebruiker heeft meegedeeld, kan ertoe leiden dat de geldmiddelen aan een onbedoelde begunstigde worden overgemaakt. In dergelijke gevallen mogen betalingsdienstaanbieders niet aansprakelijk worden gesteld voor de uitvoering van de transactie naar een onbedoelde begunstigde, zoals is bepaald in artikel 88 van Richtlijn (EU) 2015/2366. Betalingsdienstaanbieders moeten betalingsdienstgebruikers informeren over de gevolgen van hun keuze om de gemelde discrepantie te negeren voor de aansprakelijkheid van de betalingsdienstaanbieder en de rechten op terugbetaling van de betalingsdienstgebruiker. Betalingsdienstgebruikers moeten tijdens hun contractuele relatie met de betalingsdienstaanbieder te allen tijde kunnen afzien van het gebruik van deze dienst. Nadat betalingsdienstgebruikers ervoor hebben gekozen om deze dienst niet te gebruiken, moeten zij in staat worden gesteld om de dienst desgewenst weer te gebruiken.

(14) Het is van cruciaal belang dat betalingsdienstaanbieders daadwerkelijk voldoen aan hun verplichtingen die voortvloeien uit sancties van de Unie tegen personen, organen of entiteiten die zijn onderworpen aan een bevriezing van hun tegoeden of een verbod om geldmiddelen of economische middelen direct of indirect aan of ten gunste van hen beschikbaar te stellen op grond van beperkende maatregelen die overeenkomstig artikel 215 VWEU zijn vastgesteld (op de lijst geplaatste personen of entiteiten). Het Unierecht bevat echter geen regels met betrekking tot de procedure of hulpmiddelen die betalingsdienstaanbieders moeten gebruiken om ervoor te zorgen dat zij aan die verplichtingen voldoen. Betalingsdienstaanbieders passen derhalve verschillende methoden toe op basis van hun individuele keuze of de richtsnoeren van de betrokken nationale autoriteiten. De praktijk om uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen na te leven door screening van de betaler en de begunstigde die bij elke binnenlandse of grensoverschrijdende overmakingstransactie betrokken zijn, leidt ertoe dat zeer veel overmakingen worden gemarkeerd als overmaking waarbij mogelijk op de lijst geplaatste personen of entiteiten betrokken zijn. Bij de overgrote meerderheid van dergelijke gemarkeerde transacties blijkt na controle echter dat van betrokkenheid van op de lijst geplaatste personen of entiteiten geen sprake is. Vanwege de aard van instantovermakingen is het voor betalingsdienstaanbieders onmogelijk om dergelijke gemarkeerde transacties onmiddellijk, binnen korte termijnen, te controleren, zodat deze transacties worden afgewezen. Die situatie stelt betalingsdienstaanbieders voor operationele uitdagingen om hun betalingsdienstgebruikers in de hele Unie op betrouwbare en voorspelbare wijze instantovermakingen aan te bieden. Om voor meer rechtszekerheid te zorgen, de inspanningen van betalingsdienstaanbieders bij de nakoming van uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen in het kader van instantovermakingen in euro doeltreffender te maken, en onnodige belemmering van dergelijke transacties te voorkomen, moeten betalingsdienstaanbieders derhalve ten minste dagelijks nagaan of hun betalingsdienstgebruikers op de lijst geplaatste personen of entiteiten zijn, en mogen zij niet langer een op transacties gebaseerde screening toepassen.

(15) Om het initiëren van instantovermakingen vanaf betaalrekeningen van op de lijst geplaatste personen of entiteiten te voorkomen en geldmiddelen die naar dergelijke rekeningen worden verzonden onmiddellijk te bevriezen, moeten betalingsdienstaanbieders zo spoedig mogelijk na de inwerkingtreding van een nieuwe beperkende maatregel die overeenkomstig artikel 215 VWEU is vastgesteld en voorziet in een bevriezing van tegoeden of een verbod op het beschikbaar stellen van geldmiddelen of economische middelen, controles van hun betalingsdienstgebruikers uitvoeren om er zo voor te zorgen dat zij hun uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen op doeltreffende wijze nakomen.

(16) Indien een betalingsdienstaanbieder verzuimt om zijn betalingsdienstgebruikers tijdig te controleren, kan dat ertoe leiden dat de andere betalingsdienstaanbieder die bij dezelfde instantovermakingstransactie betrokken is, er niet in slaagt om de geldmiddelen van een op de lijst geplaatste persoon of entiteit te bevriezen of geen geldmiddelen of economische middelen aan die persoon of entiteit ter beschikking te stellen. Betalingsdienstaanbieders aan wie sancties worden opgelegd wegens de niet-naleving van hun uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen omdat een andere betalingsdienstaanbieder heeft verzuimd diens betalingsdienstgebruikers tijdig te controleren, moeten door die betreffende betalingsdienstaanbieder voor die sancties worden gecompenseerd.

(17) Inbreuken op deze verordening moeten worden onderworpen aan sancties die door de bevoegde autoriteiten van de lidstaten worden opgelegd. Die sancties moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn. Om het wederzijdse vertrouwen van betalingsdienstaanbieders en de relevante bevoegde autoriteiten bij de uniforme en grondige uitvoering van een geharmoniseerde aanpak van de naleving van de uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen van betalingsdienstaanbieders te bevorderen, is het met name passend om in de hele Unie de minimumniveaus te harmoniseren voor sancties wegens niet-nakoming door betalingsdienstaanbieders van hun verplichting om te controleren of hun betalingsdienstgebruikers op de lijst geplaatste personen of entiteiten zijn.

(18) Betalingsdienstaanbieders hebben voldoende tijd nodig om aan de verplichtingen van deze verordening te voldoen. Het is daarom passend om deze verplichtingen geleidelijk in te voeren, zodat betalingsdienstaanbieders hun middelen efficiënter kunnen inzetten. De verplichting om de dienst van verzending van instantovermakingen aan te bieden, moet later van toepassing zijn dan de verplichting om de dienst van ontvangst van instantovermakingen aan te bieden, aangezien de verzending van instantovermakingen doorgaans de duurdere en complexere van de twee uit te voeren diensten is en dus meer tijd vergt. De dienst waarbij geconstateerde discrepanties tussen de naam en identificator van de betaalrekening van de begunstigde aan de betaler worden gemeld, is alleen relevant voor betalingsdienstaanbieders die de dienst van verzending van instantovermakingen aanbieden. De verplichting om die dienst aan te bieden moet derhalve gelden vanaf hetzelfde tijdstip als de verplichting om de dienst van verzending van instantovermakingen aan te bieden. De verplichtingen met betrekking tot de kosten en de geharmoniseerde procedure om te zorgen voor naleving van de uit sancties van de Unie voortvloeiende verplichtingen, moeten van toepassing zijn zodra betalingsdienstaanbieders verplicht zijn de dienst van ontvangst van instantovermakingen aan te bieden. Om betalingsdienstaanbieders die zich bevinden in lidstaten waarvan de munteenheid niet de euro is, in staat te stellen de middelen die nodig zijn voor de uitvoering van instantovermakingen in euro efficiënt toe te wijzen, moeten de in deze verordening vastgelegde verplichtingen voor dergelijke betalingsdienstaanbieders van toepassing zijn vanaf een latere datum dan voor betalingsdienstaanbieders die zich bevinden in lidstaten waarvan de munteenheid de euro is, en moet bij de invoering van de verschillende verplichtingen dezelfde geleidelijke aanpak worden gevolgd als bij betalingsdienstaanbieders die zich in de eurozone bevinden.

(19) Op grond van artikel 3 van Verordening (EU) 2021/1230 van het Europees Parlement en de Raad ³⁸ moeten de kosten die een betalingsdienstaanbieder die zich bevindt in een lidstaat waarvan de munteenheid niet de euro is, aanrekent voor grensoverschrijdende overmakingen in euro, gelijk zijn aan de kosten die door die betalingsdienstaanbieder worden aangerekend voor binnenlandse overmakingen in de nationale valuta van die lidstaat. In situaties waarin een dergelijke betalingsdienstaanbieder voor binnenlandse instantovermakingen in de nationale valuta hogere kosten hanteert dan voor binnenlandse niet-instantovermakingen in de nationale valuta, en derhalve ook hogere kosten dan voor grensoverschrijdende niet-instantovermakingen in euro, zou het niveau van de kosten die een dergelijke betalingsdienstaanbieder op grond van artikel 3 van Verordening (EU) 2021/1230 zou moeten toepassen op grensoverschrijdende instantovermakingen in euro, hoger zijn dan de kosten voor grensoverschrijdende niet-instantovermakingen in euro. Om tegenstrijdige vereisten te vermijden en rekening te houden met de hoofddoelstelling om betalingsdienstgebruikers in de richting van instantovermakingen in euro te sturen, is het in dergelijke situaties passend om te vereisen dat de kosten voor betalers en begunstigden voor grensoverschrijdende instantovermakingen in euro niet hoger zijn dan de kosten voor grensoverschrijdende niet-instantovermakingen in euro.

(20) De Verordeningen (EU) nr. 260/2012 en (EU) 2021/1230 moeten daarom dienovereenkomstig worden gewijzigd.

(21) Elke verwerking van persoonsgegevens in het kader van de verzorging van instantovermakingen, de dienst die discrepanties tussen de naam en identificator van de betaalrekening van een begunstigde detecteert en meldt, alsook de controle of betalingsdienstgebruikers op de lijst geplaatste personen of entiteiten zijn, moet in overeenstemming zijn met Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad ³⁹ . De verwerking van de namen en identificators van de betaalrekening van natuurlijke personen is evenredig en noodzakelijk om frauduleuze transacties te voorkomen, fouten op te sporen en de naleving te waarborgen van de overeenkomstig artikel 215 VWEU vastgestelde beperkende maatregelen die voorzien in bevriezing van tegoeden of een verbod op het beschikbaar stellen van geldmiddelen of economische middelen.

(22) Daar de doelstellingen van deze verordening, namelijk het voorzien in de noodzakelijke uniforme regels voor grensoverschrijdende instantovermakingen in euro op Unieniveau en het vergroten van het algemene gebruik van instantovermakingen in euro, onvoldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt omdat zij geen verplichtingen kunnen opleggen aan betalingsdienstaanbieders die zich in andere lidstaten bevinden, maar vanwege de omvang beter door de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om haar doelstellingen te verwezenlijken.

(23) De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming is geraadpleegd overeenkomstig artikel 42, lid 1, van Verordening (EU) 2018/1725 van het Europees Parlement en de Raad ⁴⁰ en heeft op [XX XX 2022] een advies ⁴¹ uitgebracht,