Toelichting bij COM(2001)283 - Harmonisatie van nationale wetgeving inzake de reclame en sponsoring voor tabaksproducten (door de Commissie ingevolge artikel 47, lid 2, en de artikelen 55 en 95 van het EG-Verdrag ingediend) - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2001)283 - Harmonisatie van nationale wetgeving inzake de reclame en sponsoring voor tabaksproducten (door de Commissie ingevolge ... |
|---|---|
| bron | COM(2001)283   |
| datum | 31-05-2001 |
Dit voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad is bedoeld om de reclame en sponsoring voor tabaksproducten te regelen, behalve die op televisie, die al onder andere communautaire wetgeving valt. Het behelst ook, in zoverre dat voor de voltooiing van de interne markt nodig is, voorschriften inzake tabaksreclame die gebruik maakt van de diensten van de informatiemaatschappij, en de verspreiding om niet van tabaksproducten, die deze bepalingen kunnen ondermijnen.
Het voorstel is bedoeld ter vervanging van Richtlijn 98/43/EG van 6 juli 1998, die door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen nietig is verklaard i.
Het houdt ook rekening met de wetgeving van de lidstaten en de ontwikkeling van internationale voorschriften ter zake. Doel van het voorstel is de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten teneinde belemmeringen voor het functioneren van de interne markt uit de weg te ruimen, met het doel het vrije verkeer van goederen en diensten te waarborgen die de regels van de richtlijn in acht nemen.
Dit voorstel heeft geen betrekking op onderwerpen als indirecte reclame, toezicht op de reclame-uitgaven van tabaksbedrijven of verkoopautomaten, die zullen worden behandeld in het kader van een voorstel voor een aanbeveling van de Raad op grond van de artikelen 152 en 153 van het Verdrag, waaraan op het ogenblik door de Commissie wordt gewerkt.
Inhoudsopgave
- Achtergrond
- Rechtsgrond
- 4. OVERZICHT VAN DE NATIONALE WETGEVING
- 4.1. Beperkte restricties op tabaksreclame
- 4.2. Volledig verbod op tabaksreclame
- 4.3. Wetswijzigingen onderweg
- 4.3.2. Ierland
- 4.3.3. Nederland
- 5. INTERNATIONALE AANBEVELINGEN EN OVEREENKOMSTEN
- 6. ONTWIKKELING VAN COMMUNAUTAIRE REGELS
- 7. INHOUD VAN DIT VOORSTEL
- 7.2. Tabaksreclame en de interne markt
- 7.3. Gezondheidseffecten van tabaksgebruik
- 7.3.1. Risico's voor de rokers zelf: de helft komt uiteindelijk aan de gevolgen van roken te overlijden, tenzij ze ermee stoppen
- 7.4. De invloed van reclame op het tabaksgebruik
- 8. HERZIENING EN VERSLAGUITBRENGING
- 9. SANCTIES OP OVERTREDINGEN VAN HET GEMEENSCHAPSRECHT OP HET GEBIED VAN DE INTERNE MARKT
- 10. CONCLUSIE
De reglementering van reclame en sponsoring voor tabaksproducten door de lidstaten wordt ingegeven door de bezorgdheid omtrent het verband tussen tabaksverbruik en tabaksreclame. De preventie van het tabaksverbruik heeft in het volksgezondheidsbeleid van de lidstaten hoge prioriteit en een groot aantal lidstaten heeft besloten de tabaksreclame te beperken en te reglementeren teneinde dit verslavende product minder aantrekkelijk te maken. Daarbij hebben de verschillen in de nationale wet- en regelgeving aanleiding gegeven tot verschillen in behandeling van de economische subjecten in de interne markt.
Dit voorstel is gebaseerd op artikel 47, lid 2, en de artikelen 55 en 95 van het Verdrag, waarbij als grondslag een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid is genomen. Ook wordt rekening gehouden met door de lidstaten aan de orde gestelde volksgezondheidsproblemen, die onder de aandacht van de Commissie zijn gebracht (artikel 95, lid 8).
Bij de opstelling van dit voorstel heeft de Commissie rekening gehouden met bovengenoemd arrest van het Hof van Justitie. Bij dit arrest werd Richtlijn 98/43/EG inzake tabaksreclame nietig verklaard en werden de eisen verduidelijkt waaraan richtlijnen die gebaseerd zijn op de door artikel 95 van het EG-Verdrag verschafte rechtsgrondslag , moeten voldoen i.
De meeste lidstaten beschikken al over wetgeving om de reclame en sponsoring voor tabaksproducten te reglementeren. Andere werken daaraan. De werkingssfeer van deze nationale wetgeving verschilt sterk van land tot land. Alle lidstaten hebben echter Richtlijn 89/552/EEG omgezet, die televisiereclame voor tabaksproducten verbiedt (artikelen 13 en 17).
Vergelijkt men de nationale wetgeving inzake reclame voor tabaksproducten en de sponsoring op dat gebied, dan kunnen drie categorieën landen worden onderscheiden.
4.1.1. Luxemburg i
Reclame is alleen toegestaan in verkoopruimten, in de pers en onder bepaalde voorwaarden op affiches. Er gelden beperkingen ten aanzien van de inhoud van de reclame en gezondheidswaarschuwingen zijn verplicht.
4.1.2. Zweden i
Bij alle vormen van reclame voor tabaksproducten dient de nodige terughoudendheid te worden betracht; zo is bijvoorbeeld reclame in de open lucht op openbare plaatsen niet toegestaan; hetzelfde geldt voor reclame binnen op plaatsen die overwegend door jongeren onder de 20 jaar worden bezocht. Ten aanzien van verspreiding om niet en sponsoring geldt dezelfde voorwaarde van terughoudendheid. Commerciële reclame in de pers, op radio en televisie is verboden in zoverre met de reclame wordt beoogd tabaksproducten aan consumenten aan te prijzen.
Een verbod op indirecte reclame is in de maak (hiervoor is echter een wijziging van de wet op de persvrijheid vereist).
4.1.3. Spanje i
Tabaksreclame is alleen verboden op televisie en op plaatsen waar de verkoop en de consumptie van tabak verboden zijn. Sponsoring van tv-programma's door personen of bedrijven is verboden indien hun hoofdactiviteit bestaat in de vervaardiging of verkoop van producten waarvoor reclame verboden is. Enkele Autonome Gemeenschappen gaan verder en verbieden bijvoorbeeld reclame in programma's of publicaties voor minderjarigen, of buitenreclame, of verspreiding om niet (voor minderjarigen of voor iedereen).
4.1.4. Griekenland i
Directe of indirecte tabaksreclame is verboden op radio en televisie. In andere media - bioscoop of pers - is tabaksreclame alleen toegestaan als die vergezeld gaat van een gezondheidswaarschuwing. Reclame voor tabaksproducten is verboden in gezondheidszorginstellingen, onderwijsinstellingen, jongerencentra en sportfaciliteiten.
4.1.5. Duitsland i
Tabaksreclame op radio en televisie is verboden. Voor de overige media gelden beperkingen ten aanzien van de inhoud van de reclame: zij mag geen beweringen of beschrijvingen bevatten die de indruk zouden kunnen wekken dat het gebruik van tabaksproducten onschadelijk is voor de gezondheid; zij mag niet op een jong publiek gericht zijn; zij mag roken niet aanprijzen; zij mag tabaksproducten niet als natuurlijk voorstellen. Ook is het verboden reclame voor tabaksproducten te maken met misleidende of bedrieglijke middelen.
4.1.6. Oostenrijk i
Tabaksreclame is in bepaalde gevallen verboden: op radio en televisie, tijdens bioscoopvoorstellingen die toegankelijk zijn voor jongeren, binnen het zicht van scholen en jongerencentra, of wanneer de reclame zich speciaal op jongeren richt. Ten aanzien van de reclame voor bepaalde sigaretten (zonder filter ...) of de inhoud van deze reclame (het opvoeren van jonge rokende modellen of het gebruik van strips ...) gelden een aantal beperkingen. De verspreiding om niet van tabaksproducten is verboden, evenals de verspreiding van artikelen die door kinderen of adolescenten met tabaksproducten kunnen worden geassocieerd, of de distributie van reclameartikelen voor kinderen. Bovendien mag reclame voor tabaksproducten niet worden gecombineerd met reclame voor andere producten; reclame op affiches, andere gedrukte media of in de bioscoop moet een gezondheidswaarschuwing bevatten. De beperkingen mogen niet worden omzeild door indirecte reclame voor producten die er uitzien als tabaksproducten. Sponsoring is toegestaan als die aan bovenstaande beperkingen voldoet.
4.2.1. Frankrijk i
Frankrijk kent regelgeving die gebaseerd is op een volledig verbod op (directe en indirecte) reclame voor tabaksproducten, ofschoon uitzonderingen zijn toegestaan (reclame op verkooppunten, onder strikte voorwaarden). Het verbod geldt ook voor sponsoring en verspreiding om niet. Elk tabaksproduct moet van een gezondheidswaarschuwing voorzien zijn.
4.2.2. Italië i
Alle vormen van directe of indirecte reclame voor tabaksproducten en andere producten (met een symbool van een tabaksproduct) die ten doel of tot gevolg hebben de consumptie van tabak te bevorderen, zijn verboden. Op de tabaksverpakking moet een gezondheidswaarschuwing zijn aangebracht. De sponsoring van evenementen ten voordele van tabaksproducten is niet geregeld.
4.2.3. Portugal i
Portugal kent een volledig verbod op alle vormen van reclame voor tabaksproducten, door middel van ongeacht welk medium dat onder de jurisdictie van de Portugese staat valt (afwijking voor bepaalde sportevenementen tot 2001). Sponsoring van tv-programma's door personen of bedrijven wier hoofdactiviteit bestaat in de vervaardiging of verkoop van tabaksproducten, is verboden.
4.2.4. Finland i
Directe of indirecte reclame voor tabak, tabaksproducten, tabaksimitaties en rookbenodigdheden is verboden. Indirecte reclame omvat de promotie van tabaksproducten door middel van reclame voor andere artikelen die gebruik maken van een herkenbaar symbool van een tabaksproduct; het combineren van tabak met de verkoop van andere producten of de levering van diensten is verboden. Deze wet is niet van toepassing op advertenties in buitenlandse gedrukte publicaties waarvan de reclame voor tabak niet het eerste doel is.
4.3.1. Verenigd Koninkrijk i
De Tabaksreclamewet verbiedt reclame en promotieactiviteiten die ten doel of tot gevolg hebben een tabaksproduct te bevorderen; hieronder valt ook reclame in de pers of via elektronische media, verspreiding om niet, brandsharing en sponsoring (indien het doel of gevolg is een tabaksproduct te promoten). De belangrijkste vrijstellingen betreffen reclame op verkooppunten; mededelingen voor de tabakshandel aan bij die handel betrokken personen; reclame in publicaties die hoofdzakelijk op het buitenland gericht zijn. Gespecialiseerde tabakshandelaren mogen binnen en buiten hun winkel op ruimere schaal reclame maken.
Huidige situatie: De Wet op Tabaksproducten (beperking van reclame, sponsoring en verkoopbevordering) van 1978 (nr. 27 van 1978). Bepalingen van afgeleid recht (Statutory Instruments) volgden in 1991, 1996 en 2000.
Reclame in elektronische en gedrukte media is verboden (met zeer beperkte afwijkingen), alsmede sponsoring die aanleiding geeft tot reclame voor tabaksproducten.
Nieuw wetsvoorstel: alle vormen van reclame voor tabaksproducten of voor de naam van de fabrikant of het merk zal worden verboden, ook reclame op verkooppunten. De verkoop, de verspreiding of het maken van materiaal dat tabaksreclame bevat, worden strafbaar. Alle vormen van sponsoring worden verboden, met inbegrip van sponsoring die niet rechtstreeks tot reclame leidt.
Huidige situatie: de tabaksindustrie hanteert een zelfreguleringscode voor alle vormen van tabaksreclame (uitgezonderd die op radio en televisie en de sponsoring van televisieprogramma's door tabaksbedrijven, waarvoor een algemeen verbod geldt - Tabakswet, Mediawet): het gaat hierbij vooral om beperkingen van tabakscommercials in bioscopen, het uitreiken van monsters en reclame die op de jeugd is gericht.
Wetsvoorstel: de regering heeft een nieuw wijzigingsvoorstel op het huidige wetsvoorstel bij het parlement ingediend om de Tabakswet aan te scherpen (Kamerstukken II, 1998-1999, 26 472, nrs. 1-7). Alle vormen van directe en indirecte marketing, reclame, promotie en sponsoring worden zo spoedig mogelijk verboden (vrijstelling voor beperkte vormen van reclame op de verkooppunten). Een afwijking geldt ten aanzien van de datum van inwerkingtreding voor sponsoring en persreclame.
4.3.4. Denemarken i
Alle vormen van tabaksreclame zijn verboden. De voornaamste vrijstellingen hebben betrekking op informatie ten behoeve van vakmensen binnen de branche; reclame op verkooppunten (onder strenge voorwaarden); advertenties in publicaties die in andere landen worden uitgegeven, tenzij het hoofddoel het maken van reclame voor tabak in Denemarken is; het gebruik van een voor 13.12.2000 zowel voor tabaksproducten als voor andere producten in gebruik zijnde naam om voor die andere producten reclame te maken in een vorm die zich in uiterlijk duidelijk onderscheidt van de naam van het tabaksproduct; het gebruik van een naam die bekend is van tabaksproducten, in reclame voor andere producten en diensten, op voorwaarde dat het andere product of die andere dienst alleen in een beperkt geografisch gebied wordt verkocht. Sponsoring voor tabaksproducten is verboden, evenals elke vorm van distributie gericht op de bevordering van de verkoop van tabaksproducten.
4.3.5. België i
Tabakssponsoring en -reclame zijn zowel in directe als in indirecte vorm verboden (verspreiding om niet en reclame voor producten die het gevolg zijn van merkdiversificatie, worden als indirecte vormen van reclame beschouwd). De uitzonderingen hebben betrekking op verkooppunten en buiten België gedrukte publicaties die niet in de eerste plaats op België gericht zijn.
Het Arbitragehof (Beschikking nr. 102/99 van 30.09.1999) heeft de bepalingen betreffende de sponsoring van internationale evenementen en indirecte reclame vernietigd. Andere rechtszaken zijn nog hangende.
Deze maatregelen zijn in overeenstemming met de aanbevelingen van het Raadgevend Comité voor kankerpreventie van de Commissie i en die van de Wereldgezondheidsassemblee van de WHO i. De voorgestelde maatregelen houden ook rekening met het op 14 juni 1998 goedgekeurde advies van het Consumentencomité van de Commissie over een maatschappelijk verantwoord gemeenschappelijk tabaksbeleid.
Speciale aandacht wordt gevestigd op de binnen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) lopende werkzaamheden inzake de preventie van het roken. De 52e Wereldgezondheidsassemblee besloot op 24.5.99 een intergouvernementele onderhandelingsgroep in het leven te roepen voor de opstelling van en het voeren van onderhandelingen over een voorgestelde kaderovereenkomst van de WHO voor de bestrijding van het tabaksgebruik en bijbehorende protocollen, die openstaat voor deelname door organisaties voor regionale economische integratie. De Commissie neemt aan de onderhandelingen deel op grond van een in oktober 1999 door de Raad verstrekt mandaat. De eerste onderhandelingssessie heeft al plaatsgevonden en de tweede vond plaats van 29 april tot 5 mei 2001.
In het kader van de onderhandelingen over deze overeenkomst wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van bepalingen die tabaksreclame, sponsoring en andere vormen van promotie reglementeren. Dit zal gevolgen hebben voor het bestaande acquis communautaire.
Het verslag van de Wereldbank over de bestrijding van het tabaksgebruik i concludeert dat een verbod op reclame en promotie effectief blijkt, maar alleen als het een algeheel verbod betreft en het voor alle media en alle vormen van gebruik van merknamen en logo's geldt.
Tabaksreclame en -sponsoring op televisie is volledig verboden bij Richtlijn 89/552/EEG van de Raad, zoals gewijzigd, betreffende de coördinatie van bepaalde wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen in de lidstaten inzake de uitoefening van televisieomroepactiviteiten. De tekst voorziet in een verbod op alle vormen van televisiereclame voor sigaretten en andere tabaksproducten (art. 13). Ook wordt bepaald dat tv-programma's niet door tabaksfabrikanten gesponsord mogen worden (art. 17).
Richtlijn 98/43/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten op het gebied van reclame en sponsoring voor tabaksproducten werd op 5 oktober 2000 in zaak C-376/98 door het Hof van Justitie vernietigd.
Inleiding
De verspreiding van informatie in de vijftien lidstaten geschiedt in toenemende mate grensoverschrijdend. Als gevolg daarvan komen de mensen in de ene lidstaat steeds meer in aanraking met de media van andere lidstaten, zij het in de vorm van radio, televisie, filmvertoningen, de geschreven pers, diensten van de informatiemaatschappij en affiches. Ook de reclame voor tabaksproducten volgt deze trend, vooral omdat die gecentraliseerd van aard is en de multinationale fabrikanten gebruik maken van thema's die in de hele Gemeenschap - om niet te zeggen de hele wereld - aantrekkingskracht uitoefenen.
Reclame is een belangrijke economische activiteit die voortspruit uit de meest fundamentele rechten. De wetgevers in de lidstaten hebben het evenwel noodzakelijk geacht de uitoefening van die rechten te beperken teneinde het openbaar belang en met name de gezondheid te beschermen. Deze beperkingen, die dikwijls neerkomen op een algeheel verbod, betreffen in het bijzonder de reclame voor bepaalde producten, ongeacht of de verkoop daarvan al dan niet legaal is. Dergelijke beperkingen bestaan in de lidstaten voor drugs, wapens, geneesmiddelen, alcohol, speelgoed, enz.
Bovengenoemde verschillen in regelgeving tussen de lidstaten creëren belemmeringen voor het verkeer van reclamemedia, -producten en -diensten. Deze belemmeringen zijn niet alleen in potentie aanwezig, maar zijn reëel. In dit verband heeft de Commissie reeds klachten uit diverse lidstaten ontvangen.
Voor de in artikel 14 van het Verdrag bedoelde totstandbrenging van de interne markt moeten de nationale bepalingen inzake reclame voor tabaksproducten in bepaalde informatiemedia, waaronder radio-uitzendingen, worden geharmoniseerd.
Het is belangrijk het vrij verkeer van producten, de reclamemiddelen daarvoor en de vrije dienstverlening op dit gebied te waarborgen en te voorkomen dat de handel wordt belemmerd vanwege niet-naleving van nationale bepalingen inzake directe reclame voor tabaksproducten en sponsoring op dat gebied.
In dit verband kan, gezien de huidige stand van de wetgeving van de lidstaten en de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen i, harmonisatie logischerwijze alleen gebaseerd worden op een verbod van reclame in de pers en andere gedrukte publicaties, alsook van sponsoring waarbij meer dan een lidstaat betrokken is. Internetreclame en verspreiding om niet moeten ook onder deze bepalingen vallen om de toepasbaarheid en coherentie te garanderen.
De gezondheidsbeschermingsvereisten worden duidelijk vermeld in de bepalingen van artikel 95 van het Verdrag, dat betrekking heeft op de totstandbrenging van de interne markt. Artikel 95, lid 3, luidt: 'De Commissie zal bij haar in lid 1 bedoelde voorstellen op het gebied van de volksgezondheid, de veiligheid, de milieubescherming en de consumentenbescherming uitgaan van een hoog beschermingsniveau ...'. Daarom moet de communautaire wetgever rekening houden met de vereisten inzake gezondheidsbescherming die rechtstreeks van invloed zijn op de totstandbrenging en het functioneren van de interne markt.
Zoals wij in het overzicht van de nationale wetgeving gezien hebben, is er in de lidstaten sprake van een tendens naar hoe langer hoe strengere reclamebeperkingen. Uiteindelijk lijkt, zelfs bij uitblijven van een communautair optreden, de natuurlijke ontwikkeling op dit gebied te leiden tot wetgeving in de afzonderlijke lidstaten die gaat in de richting van een algeheel verbod op tabaksreclame. Deze tendens ten spijt, bestaan er nog aanzienlijke verschillen in aanpak en inhoud op nationaal niveau.
Deze zelfde ontwikkeling zien we ook op internationaal vlak, zoals bij de lopende onderhandelingen over een kaderovereenkomst van de Wereldgezondheidsorganisatie voor de bestrijding van het tabaksgebruik. Daarom zou op dit gebied een eerste stap in de harmonisatie door de reglementering van reclame in de pers en grensoverschrijdende sponsoring ertoe bijdragen het vrije verkeer, zonder belemmeringen, van dergelijke reclamemiddelen en producten te waarborgen. Een aanvullende bepaling betreffende reclame in diensten van de informatiemaatschappij, op de radio en door middel van verspreiding om niet lijkt ook nodig om deze internemarktvoorschriften te voltooien en ontduiking ervan te voorkomen.
De mededingingsvoorwaarden kunnen ook worden beperkt door verschillen in de voorschriften betreffende tabakssponsoring, met name bij sportevenementen.
In de Europese Unie is de consumptie van tabak - en meer in het bijzonder het roken van sigaretten - over het algemeen een aanvaard sociaal gebruik geworden, dat onder invloed van de reclame met name door jongeren met een positief imago wordt geassocieerd. Tabaksgebruik is thans een van onze grootste gezondheidsproblemen geworden. De gevaren van het roken kunnen in twee categorieën worden verdeeld:
7.3.1. Risico's voor de rokers zelf: de helft komt uiteindelijk aan de gevolgen van roken te overlijden, tenzij ze ermee stoppen
Onderzoek naar de gevaren waaraan hardnekkige rokers van sigaretten, die als jonge volwassene met roken beginnen en daarmee doorgaan, zich blootstellen, wijst uit dat het risico groot is. Over het geheel genomen sterft uiteindelijk de helft van alle hardnekkige rokers ten gevolge van het tabaksgebruik, een kwart op oudere leeftijd en een kwart op middelbare leeftijd (35-69) i. Zij die op oudere leeftijd als gevolg van tabaksgebruik komen te overlijden, zouden enkele jaren later misschien aan iets anders gestorven zijn, maar zij die op middelbare leeftijd sterven, zien hun levensverwachting met gemiddeld 20-25 jaar bekort. Maar zelfs op middelbare leeftijd lopen degenen die stoppen met roken voordat zij ziek worden, aanzienlijker minder kans om aan de gevolgen van roken te overlijden, en stoppen met roken voor de middelbare leeftijd verkleint die kans zelfs nog verder i.
7.3.2. Risico's voor de EU-bevolking: 0,5 miljoen tabaksdoden per jaar (0,4 miljoen mannen + 0,1 miljoen vrouwen)
In de meeste Europese landen beginnen mannen eerder met roken dan vrouwen. Ofschoon de epidemie onder mannen zich thans heeft gestabiliseerd op 0,4 miljoen tabaksdoden in de EU per jaar, neemt de epidemie onder vrouwen nog steeds toe (inmiddels al 0,1 miljoen tabaksdoden in de EU per jaar). Hierbij gaat het in 0,2 miljoen van de gevallen om kanker en in 0,3 miljoen van de gevallen om andere ziekten. Tabak veroorzaakt thans ongeveer 25% van alle sterfgevallen ten gevolge van kanker in de EU (39% mannen, 8% vrouwen - maar het aantal tabaksdoden onder vrouwen neemt nog steeds toe). Sterven op oudere leeftijd is onvermijdelijk, maar sterven op middelbare leeftijd is dat niet, en een kwart van alle sterfgevallen in de EU op middelbare leeftijd wordt veroorzaakt door tabak. Indien de huidige sterftepatronen doorzetten, dan komen we de komende 40 jaar uit op 20 miljoen tabaksdoden in de EU, de helft op middelbare leeftijd en de helft op oudere leeftijd, en alleen als de volwassenen die nu roken, massaal stoppen, zullen deze aantallen aanmerkelijk dalen i.
Wat de subtiele gevolgen van reclame voor een product als tabak betreft, is het voorbeeld van het Verenigd Koninkrijk veelzeggend. In deze lidstaat verklaart twee derde van de volwassen rokers te willen stoppen, maar de helft is het eens met de stelling dat roken niet zo gevaarlijk kan zijn, want anders zou de regering tabaksreclame niet toestaan i. Die wordt in deze lidstaat nu aangepakt via ontwerp-wetgeving. Zo ook wordt in een in opdracht van het Duitse Ministerie van Volksgezondheid opgesteld rapport geconcludeerd dat 'de gegevens zo overtuigend zijn dat een pakket gezondheidsmaatregelen, waaronder een verbod op reclame, gerechtvaardigd is' i.
& Operational Research Division. Effects of tobacco advertising on tobacco consumption (bladzijde 21). UK Department of Health 1992.
De lidstaten zijn zich van deze situatie bewust en hebben de preventie van roken al in 1986 tot een van de prioritaire doelstellingen van het programma 'Europa tegen kanker' verheven. In daaropvolgende programma's is deze prioriteit gehandhaafd. Bovendien werd in oktober 1996 in Helsinki door het Comité van vooraanstaande kankerdeskundigen van de Commissie een aanbeveling goedgekeurd die werd opgenomen in de bijlage bij de mededeling van de Commissie betreffende de huidige en voorgestelde rol van de Gemeenschap bij de bestrijding van het tabaksgebruik i. Deze prioritaire doelstelling vind ook zijn weerslag in het verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over de vooruitgang in verband met de bescherming van de volksgezondheid tegen de schadelijke effecten van het tabaksgebruik i.
In dit verband blijkt reclame een van de factoren die verantwoordelijk zijn voor de uitbreiding van de markt voor tabaksproducten. In de overvloed aan woorden en beelden waarmee wordt geprobeerd de consumptie van tabaksproducten te bevorderen, wordt iedere toespeling op de schadelijkheid van tabak zorgvuldig vermeden en worden jongeren aangezet tot wat een sociaal aanvaardbaar gedragspatroon lijkt te zijn.
Ofschoon het niet onomstotelijk vaststaat dat reclame er als enige direct verantwoordelijk voor is dat mensen aan het roken gaan of eraan verslaafd raken, blijft het feit dat zij een fundamentele rol speelt in de promoting van tabaksproducten. Het roken wordt in de meeste gevallen in de kinder- of puberjaren aangeleerd. Ongeveer 60% van de rokers begint op 13-jarige leeftijd, en meer dan 90% begint voor het twintigste levensjaar. Aangezien slechts zo'n 10% van de huidige rokers pas als volwassene met roken beginnen, vormen de adolescenten de groep waaruit de meeste nieuwe rokers worden gerekruteerd i. Door zijn verslavende karakter onderscheidt dit product zich van andere consumentenproducten die op een dergelijke intensieve manier aan de man worden gebracht.
Volgens de tabaksindustrie wordt met de reclame alleen beoogd rokers over te halen op een ander merk over te stappen, en bevordert zij aldus de concurrentie tussen de verschillende producten op de markt i. Iedere vorm van reclame streeft er per definitie naar het marktaandeel van het product in kwestie te vergroten. Verschillende studies wijzen echter uit dat rokers erg merkvast zijn en dat sigaretten tot de producten behoren met de hoogste merkvastheid i.
De alomtegenwoordige tabaksreclame beïnvloedt het bewustzijn van alle geledingen van de bevolking, kinderen en volwassenen, rokers en niet-rokers, om van de rokers die ermee zouden willen ophouden, nog maar te zwijgen. Met name onder de kinderen maakt een groot aantal op zeer jonge leeftijd kennis met het roken van sigaretten, zodat redelijkerwijs mag worden aangenomen dat zij, opgevoed als zij door de reclame zijn tot merkvastheid, om die reden alleen al regelmatige rokers kunnen worden. Als reclame geen effect zou hebben op de feitelijk geconsumeerde hoeveelheid, dan zou het tabaksverbruik ongetwijfeld heel snel inzakken als gevolg van de demografische ontwikkelingen en het vroegtijdig overlijden van rokers aan met tabaksgebruik samenhangende ziekten.
Het accentueren van de rol van reclame voor tabaksproducten betekent niet dat er geen andere factoren zijn die ertoe bijdragen dat jongeren beginnen te roken, waaronder het gedrag van vrienden, leraren, ouders en familie, en persoonlijkheden die een modelrol vervullen. Het is echter een feit dat tabaksreclame nu precies erop uit is een beeld van sympathie, avontuur en persoonlijkheidscultus op te roepen, met andere woorden reclame spreekt tot de verbeelding.
In de vijftien lidstaten komt het reclamebudget voor tabaksproducten niet uit boven de 3% van het totale reclamebudget voor producten en diensten.
In Noorwegen, waar sinds 1975 tabaksreclame volledig verboden is, nam in de acht jaar die aan de toepassing van het verbod voorafgingen, de verkoop van advertentieruimte - voor alle soorten reclame - met 3,9% toe, terwijl er in de acht jaar na het van kracht worden van het verbod sprake was van een stijging van 5,6%. Dit voorbeeld uit Noorwegen laat zien dat een reclameverbod de economische situatie van de pers niet verslechtert.
Het is duidelijk dat de wetenschappelijke gegevens over tabak en het gebruik daarvan voortdurend in ontwikkeling zijn. Bovendien moeten de technische elementen van de reclame voor dergelijke producten in het oog gehouden worden, bijvoorbeeld wat betreft de definitie van de diensten van de informatiemaatschappij, de handhaving van de beperkingen op tabaksreclame door de diensten van de informatiemaatschappij en de methoden van indirecte reclame, terwijl tevens een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid gewaarborgd moet worden en rekening moet worden gehouden met nieuwe wetenschappelijke feiten, en de consumentenbescherming en -voorlichting. Nieuwe ontwikkelingen in de wetgeving van de lidstaten maken ook een herziening noodzakelijk. Een herzieningsprocedure is dus belangrijk om een soepel functioneren van de interne markt te waarborgen.
Om doorzichtigheid en een snelle uitwisseling van informatie te waarborgen, wordt daarom voorgesteld dat de Commissie verslag uitbrengt aan de Raad, het Europees Parlement en het Economisch en Sociaal Comité over de toepassing van dit voorstel voor een richtlijn en zo nodig verdere voorstellen doet om het aan te passen aan de ontwikkelingen op het gebied van de reclame voor tabaksproducten en rekening te houden met eventuele nieuwe ontwikkelingen gebaseerd op wetenschappelijke feiten, uitgaande van een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid (artikel 95).
De mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement betreffende de rol van sancties voor de tenuitvoerlegging van de communautaire wetgeving op het gebied van de interne markt i van 3 mei 1995 stelt eerste richtsnoeren vast voor sancties op het gebied van de interne markt. Deze werd gevolgd door de resolutie van de Raad van 29 juni 1995 over de eenvormige en doeltreffende toepassing van het Gemeenschapsrecht en over sancties op overtredingen daarvan op het gebied van de interne markt i. Na de intensieve wetgevende activiteit voor de totstandbrenging van de interne markt, is het nu belangrijk zich te concentreren op de daadwerkelijke toepassing van de ingevoerde gemeenschappelijke regels. Er moet met name voor gezorgd worden dat de communautaire maatregelen daadwerkelijk worden toegepast.
Daarom is een standaardclausule opgenomen om ervoor te zorgen dat de lidstaten met het oog op de controle op de toepassing van de in het kader van deze richtlijn genomen nationale maatregelen, met inachtneming van hun nationale wetgeving, in passende en doeltreffende middelen voorzien. Ook is voorzien in de mogelijkheid voor personen of organisaties met een rechtmatig belang bij de beëindiging van activiteiten die niet verenigbaar zijn met deze richtlijn, om in rechte op te treden.
Dit voorstel voor een richtlijn is bedoeld om de reclame voor tabaksproducten en de sponsoring op dat gebied te reglementeren, uitgezonderd die op televisie, die al in andere communautaire wetgeving geregeld wordt. Doel ervan is de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten onderling aan te passen teneinde belemmeringen voor het functioneren van de interne markt uit de weg te ruimen en aldus het vrije verkeer van goederen en diensten met inachtneming van de voorschriften van de richtlijn te waarborgen. Ten slotte voorziet het in een verslaguitbrengingsprocedure om met name rekening te houden met nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen in zoverre die van invloed zijn op de totstandbrenging en werking van de interne markt.