Toelichting bij COM(2017)354 - Achtste voortgangsverslag over de totstandbrenging van een echte en doeltreffende Veiligheidsunie - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2017)354 - Achtste voortgangsverslag over de totstandbrenging van een echte en doeltreffende Veiligheidsunie. |
|---|---|
| bron | COM(2017)354  |
| datum | 29-06-2017 |
COM(2017) 354 final
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE EUROPESE RAAD EN DE RAAD
Achtste voortgangsverslag over de totstandbrenging van een echte en doeltreffende Veiligheidsunie
I.
Inhoudsopgave
- Inleiding
- Brussel, 29.6.2017
- II. EU-OPTREDEN OM RADICALISERING TE HELPEN VOORKOMEN
- III. EU-AANPAK VAN CYBERDREIGING EN CYBERCRIMINALITEIT
- IV. UITVOERING VAN ANDERE PRIORITAIRE DOSSIERS OP HET GEBIED VAN VEILIGHEID
- 1. Volgende stappen richting meer interoperabiliteit van informatiesystemen
- 2. EU-optreden om financieringsbronnen en -kanalen van terrorisme af te snijden
- 3. Externe dimensie
- V. CONCLUSIE
Dit is het achtste maandelijkse voortgangsverslag over de totstandbrenging van een echte en doeltreffende Veiligheidsunie. In dit verslag komen de ontwikkelingen met betrekking tot twee belangrijke pijlers aan de orde: enerzijds terrorisme, georganiseerde criminaliteit en de middelen ter ondersteuning daarvan bestrijden en anderzijds onze weerbaarheid en veerkracht tegenover die dreigingen verbeteren.
De laatste weken is Europa opnieuw getroffen door een reeks terroristische aanslagen. Op 22 mei 2017 werd in Manchester een gruwelijke terroristische aanslag gepleegd. Bij een concertzaal werd een bom tot ontploffing werd gebracht, waardoor 22 mensen de dood vonden, onder wie veel tieners. Twaalf dagen later, op 3 juni 2017, was Londen opnieuw doelwit, toen terroristen inreden op willekeurige voetgangers op de London Bridge en vervolgens met messen aan het moorden sloegen in het nabijgelegen Borough Market. Op 18 juni werden onschuldige gelovigen gedood en verwond bij een soortgelijke aanslag met een bestelbus bij een moskee. Meest recentelijk, op 19 juni 2017, werd in Parijs een terrorist doodgeschoten toen hij probeerde politieagenten aan te vallen op de Avenue des Champs-Élysées. Op 20 juni 2017 werd in het Centraal Station van Brussel een zelfmoordterrorist door Belgische veiligheidstroepen doodgeschoten na een mislukte poging een bom tot ontploffing te brengen. De omvang en het tempo van deze aanvallen maken eens te meer duidelijk dat de bestrijding van gewelddadig extremisme van levensbelang is en dat de lidstaten voor een uitdaging staan waar het gaat om het verijdelen van aanslagen en het voorkomen en tegengaan van de radicalisering die daar de voedingsbodem voor vormt
Dit verslag bestrijkt de maatregelen die op EU-niveau zijn genomen om radicalisering te voorkomen en tegen te gaan. Het betreft een inventarisatie van de voortgang die is geboekt met betrekking tot de uitdagingen van radicalisering, een jaar nadat de Commissie in juni 2016 haar mededeling vaststelde over ondersteuning bij de voorkoming van radicalisering die tot gewelddadig extremisme leidt 1 . Verder wordt in het verslag beschreven hoe het staat met de uitvoering van andere prioritaire veiligheidskwesties, dat wil zeggen welke vervolgstappen zijn genomen om zowel de informatie-uitwisseling te bevorderen door betere interoperabiliteit van de informatiesystemen als uitvoering te geven aan het actieplan 2 voor opsporing en voorkoming van terrorismefinanciering.
In de conclusies van de Europese Raad 3 van 22 en 23 juni 2017 is nog eens herhaald en onderstreept dat de Unie vastberaden is samen te werken om de verspreiding van onlineradicalisering tegen te gaan, de werkzaamheden inzake het voorkomen en bestrijden van gewelddadig extremisme en het aanpakken van de ideologie te coördineren, de financiering van terrorisme te dwarsbomen, een snelle en gerichte uitwisseling van informatie tussen rechtshandhavingsinstanties te bevorderen, ook met betrouwbare partners, en de interoperabiliteit van databanken te verbeteren. De recente door de G7-top in Taormina afgelegde verklaring over de bestrijding van terrorisme en gewelddadig extremisme 4 getuigde krachtig van de internationale vastberadenheid om de groeiende dreiging van terrorisme aan te pakken en bevatte onder andere een pleidooi voor meer mondiale samenwerking.
Ten slotte wordt in dit verslag ook ingegaan op de toegenomen cyberdreiging. Op basis van de lessen die zijn getrokken uit de reactie op de WannaCry-aanval worden kortetermijnmaatregelen beschreven om cyberdreiging tegen te gaan.
Gewelddadige radicalisering is geen nieuw verschijnsel, maar uit de recente terroristische aanslagen in de EU blijkt wel hoe verontrustend snel en ernstig een aantal EU-burgers is geradicaliseerd. Ronselaars voor terrorisme bedienen zich van tal van technieken om hun kwetsbare doelgroep te bereiken. Het gebruik van digitale communicatiemiddelen stelt de autoriteiten van de lidstaten voor nieuwe en specifieke uitdagingen. Het tegengaan van radicalisering door middel van een veelzijdige aanpak op EU-niveau, zowel online als offline, is dan ook van groot belang voor de ondersteuning van de lidstaten bij het bestrijden van terrorisme.
Teneinde radicalisering online tegen te gaan, werkt de Commissie, onder meer in het kader van het EU-Internetforum, sinds twee jaar samen met de grootste internetplatforms om ervoor te zorgen dat terroristische inhoud vrijwillig wordt verwijderd. Bij deze activiteiten om terroristische inhoud op het internet te verwijderen 5 en haatzaaiende uitlatingen op het internet te bestrijden 6 is concrete vooruitgang geboekt, maar er moet nog veel werk worden verzet. In de conclusies van de Europese Raad van 22 en 23 juni 2017 staat dat “(v)oortbouwend op de werkzaamheden van het EU-Internetforum [...] de Europese Raad [verwacht] dat de sector een eigen forum opzet en nieuwe technologie en instrumenten ontwikkelt waarmee inhoud die aanzet tot terroristische daden, beter automatisch kan worden opgespoord om vervolgens te worden verwijderd. Dit moet zo nodig worden aangevuld met ter zake doende wetgevingsmaatregelen op EU-niveau.” De Commissie belegde op 27 juni 2017 een bijeenkomst van hoge ambtenaren van het EU-Internetforum om met de belangrijkste aanbieders van internetdiensten verdere maatregelen af te spreken voor de bestrijding van terroristische inhoud op het internet. Het doel is dat internetplatforms meer gaan doen, met name om de automatische opsporing van terroristische inhoud uit te breiden, de daarmee samenhangende technologie en instrumenten met kleinere ondernemingen te delen en optimaal gebruik te maken van de “hashtag-databank”, bijvoorbeeld door Europol toegang tot belangrijke informatie te geven en een systeem op te zetten voor het melden van verwijderde terroristische inhoud. Teneinde het werk van de Eenheid voor de melding van internetuitingen (IRU) van Europol aan te vullen, roept de Commissie daarnaast alle lidstaten op om nationale eenheden voor de melding van internetuitingen op te zetten. Tussen deze eenheden zou een netwerk moeten worden ontwikkeld voor samenwerking met internetplatforms en de IRU van Europol.
Zoals blijkt uit de recente aanslagen, noopt de ongekende mate van radicalisering tot extra maatregelen om nationale en lokale inspanningen ter voorkoming en bestrijding van radicalisering te ondersteunen. De Commissie zal binnenkort een 7 deskundigengroep op hoog niveau inzake radicalisering oprichten om de verdere ontwikkeling van het EU-beleid op dit gebied te bevorderen. De deskundigengroep zal opdracht krijgen om de werkzaamheden te stimuleren op gebieden met hoge prioriteit, zoals radicalisering in gevangenissen, terroristische propaganda op het internet en terugkerende buitenlandse terroristische strijders. Het werk van de deskundigengroep zal erop gericht zijn het netwerk voor voorlichting over radicalisering (Radicalisation Awareness Network – RAN) te versterken. Dit initiatief speelt een belangrijke rol bij de inspanningen van de Commissie om de lidstaten op dit gebied te ondersteunen; daarbij wordt samengewerkt met beroepskrachten op het niveau van gemeenschappen 8 . Op 19 juni 2017 presenteerde het netwerk een handleiding terugkeerders om de lidstaten te ondersteunen bij het aanpakken van de uitdagingen die terugkerende buitenlandse terroristische strijders vormen. Deze handleiding biedt een overzicht van de diverse manieren waarop beroepskrachten te werk gaan in verschillende scenario’s waarin personen terugkeren uit conflictgebieden. In de komende maanden zal het netwerk een reeks workshops voor nationale autoriteiten organiseren om deze praktijken nader toe te lichten en optreden in de lidstaten aan te moedigen.
De complexe uitdagingen rond radicalisering vergen een veelzijdige respons, waaronder langetermijnmaatregelen, zoals in juni 2016 is vastgesteld in de mededeling over het voorkomen van radicalisering die tot gewelddadig extremisme leidt 9 . Gedurende het afgelopen jaar heeft de Commissie uitvoering geven aan de meeste belangrijke maatregelen die waren vastgesteld op andere gebieden die verband houden met het voorkomen en bestrijden van radicalisering 10 . Ter ondersteuning van de lidstaten bij het aanpakken van radicalisering in gevangenissen is in het kader van het RAN een speciale werkgroep gevangenissen en reclassering opgericht om richtsnoeren aan te reiken aan beroepskrachten in de voorste linie, zoals gevangenis- en reclasseringspersoneel, psychologen en religieuze vertegenwoordigers. Onderwijs speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van radicalisering en de Commissie heeft een reeks stappen genomen om uitvoering te geven aan de verklaring van Parijs over de bevordering, via het onderwijs, van burgerschap en de gemeenschappelijke waarden vrijheid, verdraagzaamheid en non-discriminatie. Erasmus+ speelt daarbij een centrale rol 11 . Gezien de verbanden tussen marginalisering, kwetsbaarheid en radicalisering, is de op 26 april 2017 vastgestelde Europese pijler van sociale rechten 12 van belang voor het aanpakken van een aantal achterliggende oorzaken van radicalisering en gewelddadig extremisme 13 . Ter versterking van de cohesie van de Europese samenlevingen geeft de Commissie tevens uitvoering aan het actieplan inzake de integratie van onderdanen van derde landen 14 . Dit actieplan voorziet in een breed pakket maatregelen om de lidstaten en andere actoren bij hun integratie-inspanningen te ondersteunen.
Extern ijvert de EU binnen internationale fora – zoals met name de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en instellingen 15 die voortvloeien uit het Global Counter Terrorism Forum – om het voorkomen en bestrijden van radicalisering te ondersteunen in partnerlanden in de Westelijke Balkan, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Dit gebeurt onder meer door relevante beroepskrachten op te leiden en op preventie gerichte burgerinitiatieven financieel te ondersteunen. In 2018 gaat in het kader van Erasmus+ een nieuw Virtual Youth Exchange-initiatief van start, dat moet zorgen voor meer intercultureel bewustzijn en begrip tussen jongeren binnen en buiten de EU. Ook heeft het RAN deskundigen ingezet ter ondersteuning van preventief optreden in Turkije, de Westelijke Balkan en Tunesië.
De aanval met WannaCry-ransomware van mei 2017 was een wake-upcall: het werd zonneklaar dat het huidige kader voor cyberveiligheid lacunes vertoonde, met name wat betreft paraatheid en samenwerking. Zoals vóór de aanval al was aangekondigd in de tussentijdse evaluatie van de digitale interne markt, versnelt de Commissie thans haar werk op het gebied van cyberveiligheid, onder meer door middel van de strategie voor cyberbeveiliging van 2013. De Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden beoordelen de voortgang die is geboekt bij de uitvoering van de huidige strategie. Het doel is de lacunes te inventariseren die aan de orde zullen komen in de beoordeling van de strategie in september 2017.
Gezien de lessen die zijn getrokken uit de reactie op de WannaCry-aanval moet tegelijkertijd een aantal kortetermijnmaatregelen worden genomen om krachtiger te kunnen reageren op de toegenomen cyberdreiging. We moeten onder meer snel vooruitgang boeken om onze veerkracht te versterken, met name wat operationele samenwerking betreft.
De WannaCry-aanval was het eerste incident naar aanleiding waarvan is samengewerkt in het kader van het netwerk van nationale reactieteams bij incidenten met computers (CSIRT-netwerk) dat is opgezet op grond van de richtlijn inzake netwerk- en informatiebeveiliging (NIB). Het incident wees uit dat het systeem nog niet volledig operationeel was. Ook werd duidelijk dat er beslist meer vaart moet worden gezet achter de werkzaamheden om de bestaande IT-instrumenten te verbeteren en dat er aanvullende capaciteit moet worden vrijgemaakt om nauwere samenwerking tussen de nationale CSIRT’s mogelijk te maken. Om deze teams te versterken zal de Commissie 10,8 miljoen EUR ter beschikking stellen van 14 lidstaten in het kader van de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen; in september 2017 gaan tweejarige projecten van start. Een andere oproep tot het indienen van voorstellen loopt nog en alle lidstaten die dit nog niet hebben gedaan, wordt verzocht hun financieringsaanvragen in te dienen.
De rechtshandhavingsdiensten werden bij hun respons op deze aanval geleid door het Centrum voor de bestrijding van cybercriminaliteit van Europol (EC3). Om het centrum en zijn dienstverlening te versterken moet de expertise van het centrum op het gebied van IT verder worden uitgebreid. Daartoe dient de raad van bestuur van Europol uiterlijk in september 2017 de mogelijkheden te verruimen die de interne regels van Europol bieden voor het aanwerven van IT-specialisten. Dit werk bij Europol zal in 2018 verder worden ondersteund met aanvullend personeel.
Het computercrisisteam van de EU (CERT-EU) helpt de EU-instellingen zichzelf te beschermen tegen opzettelijke en kwaadaardige aanvallen die afbreuk zouden doen aan de integriteit van hun IT-onderdelen en de belangen van de EU zouden schaden. De Commissie zal nu meer vaart zetten achter het formele proces om het CERT-EU op een steviger leest te schoeien door overeenkomsten tussen de relevante instellingen en organen te sluiten teneinde de collectieve respons op dreigingen te versterken. Het gaat onder meer om het Europees Parlement, de Raad, het Hof van Justitie van de Europese Unie, de Europese Centrale Bank, de Rekenkamer, de Europese Dienst voor extern optreden, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio’s en de Europese Investeringsbank. De Commissie zal binnenkort een interinstitutionele administratieve overeenkomst sluiten met de andere instellingen en organen.
Deze kortetermijnmaatregelen maken deel uit van de bredere herziening van de strategie inzake cyberbeveiliging van 2013, die in september 2017 zal volgen en gepaard zal gaan met de nodige maatregelen ter versterking van de cyberweerbaarheid en -beveiliging van de Unie. Het voornemen van de Commissie om de strategie inzake cyberbeveiliging in september te herzien en voor het einde van het jaar nog een aantal gerichte maatregelen voor te stellen, wordt in de conclusies van de Europese Raad van 22 en 23 juni 2017 toegejuicht.
Voor succesvolle afschrikking moeten ook spijkers met koppen worden geslagen qua traceerbaarheid, opsporing, onderzoek en vervolging. Daarbij is de toegang tot elektronisch bewijsmateriaal van groot belang. Elektronische diensten en gegevensstromen vormen door hun rechtsgebiedoverschrijdende aard een uitdaging voor de strafrechtkaders, die nog getuigen van een traditionele opvatting van territorialiteit. In de conclusies van de Europese Raad van 22 en 23 juni 2017 wordt benadrukt dat daadwerkelijke toegang tot elektronisch bewijs van wezenlijk belang is in de strijd tegen terrorisme en zware criminaliteit en dat, met inachtneming van passende waarborgen, de beschikbaarheid van gegevens moet worden zeker gesteld. Op de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 8 juni 2017 betuigden de ministers brede steun voor de praktische maatregelen die de Commissie voorstelde om de situatie binnen het huidige wetgevingskader te verbeteren. De ministers verzochten de Commissie tevens om zo spoedig mogelijk een wetgevingsvoorstel te presenteren, rekening houdend met de technische en juridische uitdagingen. De Commissie zal dan ook praktische maatregelen blijven uitvoeren en ondertussen werken aan een effectbeoordeling met het oog op eventuele zo spoedig mogelijk te presenteren toekomstige wetgevingsmaatregelen.
Encryptie is in dit verband evenzeer van belang. Encryptie is van wezenlijk belang voor cyberbeveiliging en de bescherming van persoonsgegevens. Misbruik door criminelen levert echter aanzienlijke problemen op voor de bestrijding van ernstige vormen van criminaliteit, zoals cybercriminaliteit en terrorisme. In de conclusies van de Raad van 22 en 23 juni 2017 wordt opgeroepen werk te maken van de uitdagingen in verband met systemen met behulp waarvan terroristen met elkaar kunnen communiceren op manieren die ontoegankelijk zijn voor de bevoegde autoriteiten, onder meer via eind-tot-eindencryptie, en daarbij de voordelen van die systemen voor de bescherming van de privacy, gegevens en communicatie te behouden. Overeenkomstig het verzoek van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van december 2016 werkt de Commissie nauw samen met EU-agentschappen en de sector om vast te stellen hoe rechtshandhavingsinstanties kunnen worden geholpen om het hoofd te bieden aan de voornaamste uitdagingen, met inachtneming van de gevolgen uit het oogpunt van cyberbeveiliging en de grondrechten. Samen met Europol, Eurojust, het Agentschap van de EU voor netwerk- en informatiebeveiliging (Enisa) en het Europees Bureau voor de grondrechten heeft de Commissie ieder aspect van deze belangrijke kwestie in een reeks workshops met alle relevante deskundigen besproken. De Commissie zal uiterlijk in oktober 2017 verslag over haar bevindingen uitbrengen aan het Europees Parlement en de lidstaten.
Wat het externe beleid betreft, is de Raad op 19 juni 2017 overeengekomen een kader te ontwikkelen voor een gezamenlijke diplomatieke respons op kwaadaardige cyberactiviteiten, het zogenaamde instrumentarium voor cyberdiplomatie 16 . Het kader voor een gezamenlijke diplomatieke respons van de EU zal ten volle gebruikmaken van maatregelen in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, zo nodig met inbegrip van beperkende maatregelen. Een gezamenlijke EU-respons op kwaadaardige cyberactiviteiten moet evenredig zijn met de omvang, schaal, duur, intensiteit, complexiteit, verfijning en impact van die activiteit. Het kader moet de samenwerking aanmoedigen, de beperking van bedreigingen op korte en lange termijn vergemakkelijken, en van invloed zijn op het gedrag van potentiële agressors op lange termijn. Samen met de lidstaten zullen de Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden de komende maanden in richtsnoeren voor de uitvoering voorzien, met inbegrip van voorbereidende praktijken, communicatieprocedures en oefeningen.
Zoals is uiteengezet in het zevende voortgangsverslag 17 , neemt de Commissie extra maatregelen voor de verdere uitvoering van haar nieuwe aanpak van het beheer van gegevens op het gebied van grenzen en veiligheid. Op 28 juni 2017 presenteerde de Commissie het wetgevingsvoorstel 18 ter versterking van het mandaat van eu-LISA 19 . Het agentschap zal een cruciale rol spelen bij de technische werkzaamheden in verband met de interoperabiliteit van de informatiesystemen, met inbegrip van de lopende technische analyse van de oplossingen die zijn vastgesteld om deze operabiliteit tot stand te brengen. Als de betrokken wetgevingsvoorstellen van de medewetgevers worden goedgekeurd, krijgt eu-LISA dankzij zijn gewijzigde mandaat verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van interoperabiliteitsoplossingen, met het oog op de technische tenuitvoerlegging van deze nieuwe aanpak. In de conclusies van de Europese Raad van 22 en 23 juni 2017 wordt gewezen op het belang van de interoperabiliteit van informatiesystemen uit het oogpunt van interne veiligheid en de bestrijding van terrorisme.
Op 28 januari 2017 heeft de Commissie tevens een voorstel ingediend ter aanvulling van haar voorstel van januari 2016 20 om de uitwisseling van strafregisters van onderdanen van derde landen in de EU te vergemakkelijken door het Europees strafregisterinformatiesysteem (Ecris) 21 . Dit aanvullende voorstel vloeit voort uit de besprekingen met de medewetgevers over het voorstel van vorig jaar en maakt deel uit van de aanpak van de Commissie inzake de interoperabiliteit van de informatiesystemen. De verbetering van het Ecris wat betreft de uitwisseling van informatie over onderdanen van derde landen is aangemerkt als een wetgevingsprioriteit in de gezamenlijke verklaring 22 van de voorzitters van het Europees Parlement, de Raad en de Commissie.
Ook zijn er vorderingen met prioritaire dossiers op het gebied van informatiesystemen. De medewetgevers hebben hun besprekingen van het voorgestelde inreis-uitreissysteem van de EU 23 voortgezet; daartoe zijn op 31 mei en 13, 19 en 26 juni 2017 trialoogvergaderingen gehouden. De Raad is op de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 8 en 9 juni 2017 een algemene aanpak overeengekomen in verband met het voorgestelde Europees Systeem voor reisinformatie en -autorisatie (ETIAS) 24 . De Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (LIBE) van het Europees Parlement zal in september 2017 over de ingediende amendementen op het voorstel stemmen, waarna naar verwachting in oktober 2017 trialoogonderhandelingen van start zullen gaan. Het is van wezenlijk belang dat het Europees Parlement en de Raad verdere vooruitgang boeken met de behandeling van deze prioritaire voorstellen, zoals eens te meer is beklemtoond in de conclusies van de Europese Raad van 22 en 23 juni 2017.
Op 29 mei 2017 presenteerde de Commissie samen met de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming, het Europees Bureau voor de grondrechten en de EU-coördinator voor terrorismebestrijding aan de Commissie LIBE de bevindingen van de deskundigengroep op hoog niveau inzake informatiesystemen en interoperabiliteit 25 en de nieuwe aanpak van de Commissie inzake het beheer van gegevens op het gebied van grenzen en veiligheid. In zijn conclusies 26 over informatie-uitwisseling en interoperabiliteit van 8 juni 2017 betoonde de Raad zich ingenomen met de standpunten van de Commissie en de voorstellen om tegen 2020 tot interoperabiliteit van de informatiesystemen te komen op basis van de aanbevelingen van de deskundigengroep op hoog niveau. Voortbouwend op deze besprekingen zal de Commissie verder werken met het Europees Parlement en de Raad om tegen 2020 interoperabiliteit van de informatiesystemen tot stand te brengen.
Het actieplan betreffende de financiering van terrorisme van februari 2016 wordt momenteel ten uitvoer gelegd volgens twee hoofdlijnen: terrorismefinanciering opsporen en voorkomen en de bronnen van inkomsten verstoren. In december 2016 presenteerde de Commissie drie wetgevingsvoorstellen ter vervollediging en versterking van het EU-rechtskader inzake het witwassen van geld 27 , illegale geldstromen 28 en de bevriezing en confiscatie van vermogensbestanddelen 29 . De Commissie dringt er bij de medewetgevers op aan om snel voortgang te boeken bij het werk inzake deze belangrijke voorstellen.
Voorts hebben de medewetgevers aanzienlijke vooruitgang geboekt bij de onderhandelingen over de amendementen op de vierde antiwitwasrichtlijn, op basis van een wetgevingsvoorstel van juli 2016 30 . De Commissie blijft voluit streven naar een vlotte afronding van de lopende trialogen. Samen vervolledigen deze maatregelen hetgeen de Commissie zich in het actieplan had voorgenomen te doen 31 . Ook zullen zij waarborgen dat de EU haar internationale verplichtingen op dit gebied nakomt, als overeengekomen in het kader van de Financiële-actiegroep (FATF) en het Verdrag van de Raad van Europa inzake het witwassen, de opsporing, de inbeslagneming en de confiscatie van opbrengsten van misdrijven en de financiering van terrorisme (Verdrag van Warschau).
Zoals is uiteengezet in het actieplan, heeft de Commissie tevens het voornemen een voorstel vast te stellen voor het tegengaan van de illegale handel in cultuurgoederen teneinde het toepassingsgebied van de huidige wetgeving uit te breiden met andere derde landen. Ook is de Commissie van plan een voorstel te presenteren om rechtshandhavingsinstanties en andere overheidsdiensten toegang te geven tot registers van bankrekeningen. Bovendien heeft de Commissie onlangs een verslag vastgesteld over de supranationale beoordeling van de risico’s van het witwassen van geld en terrorismefinanciering 32 , alsmede een werkdocument van de diensten over het verbeteren van de samenwerking tussen de financiële inlichtingeneenheden 33 . Later dit jaar zal de Commissie verslag uitbrengen over haar lopende beoordeling van de behoefte aan mogelijke aanvullende maatregelen voor het traceren van terrorismefinanciering in de EU. Ook werkt de Commissie aan een beoordeling van de wetgeving inzake de bestrijding van fraude en vervalsing van niet-contante betaalmiddelen om rekening te houden met nieuwere vormen van criminaliteit en vervalsing van financiële instrumenten, teneinde de verspreiding daarvan tegen te gaan en potentiële criminele praktijken, zoals terrorismefinanciering, te ontmoedigen.
De Raad Buitenlandse Zaken heeft in zijn conclusies van 19 juni 2017 over de externe dimensie van terrorismebestrijding benadrukt dat bij de bestrijding van de financiering van terrorisme en het witwassen van geld het externe optreden moet worden versterkt 34 . De conclusies bevestigen de geografische en thematische prioriteiten voor toekomstige externe activiteiten ter bestrijding van terrorisme, namelijk het versterken van de samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding met prioritaire derde landen in het Midden-Oosten, Noord-Afrika, de Westelijke Balkan en Turkije, alsook met strategische partners en internationale organisaties. De conclusies zijn grotendeels gebaseerd op het non-paper over het externe optreden inzake de bestrijding van terrorisme dat de Europese Dienst voor extern optreden en de Commissie in mei 2017 aan de lidstaten hebben gepresenteerd.
Op 16 juni 2017 vond op Malta de eerste Europees-Amerikaanse bijeenkomst van ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken met de nieuwe regering van de VS plaats. De VS verklaarden eens te meer de nauwe samenwerking met de EU te willen voortzetten en benadrukten de noodzaak van snelle informatie-uitwisseling bij de bestrijding van terrorisme en georganiseerde criminaliteit. De Commissie schetste de maatregelen die de EU neemt tegen buitenlandse terroristische strijders en accentueerde daarbij de trans-Atlantische informatie-uitwisseling. De EU en de VS verschaften actuele informatie over maatregelen tegen online en offline radicalisering, over ontwikkelingen in verband met persoonsgegevens van passagiers (PNR-gegevens), het witwassen van geld, grensbeheer en de beveiliging van de luchtvaart. Wat de risico’s van persoonlijke elektronische apparaten uit het oogpunt van luchtvaartbeveiliging betreft, hebben de EU en de VS afgesproken samen te blijven werken aan strengere mondiale normen voor luchtvaartbeveiliging. Op 21 juni 2017 heeft de Commissie de lidstaten in het Comité voor de beveiliging van de burgerluchtvaart actuele informatie over de besprekingen en mogelijke risicobeperkende maatregelen verschaft en zij zal nauw met de VS blijven samenwerken op technisch en politiek niveau om de zich evoluerende dreigingen aan te pakken.
Dit verslag bestrijkt de maatregelen die de laatste maanden zijn genomen om een echte en doeltreffende Veiligheidsunie tot stand te brengen. Uit de toename van de terroristische aanslagen in de afgelopen weken en maanden blijkt eens te meer hoe belangrijk dit werk is en dat er sneller resultaten moeten worden geboekt. De in dit verslag beschreven maatregelen moeten dringend worden uitgevoerd om de verhoogde terreurdreiging te bestrijden, nauwer samen te werken op EU-niveau om radicalisering te voorkomen en bestrijden, de financiering van terrorisme af te snijden, de uitwisseling van informatie te intensiveren en interoperabiliteit van de informatiesystemen tot stand te brengen teneinde informatielacunes weg te nemen. De conclusies van de Europese Raad van 22 en 23 juni 2017 bevestigen het belang en de urgentie van de werkzaamheden die met het oog hierop gaande zijn. De Commissie roept het Europees Parlement en de Raad op om deze gezamenlijke inspanningen voort te zetten en op te voeren teneinde de veiligheid van alle burgers te verbeteren.
Het volgende voortgangsverslag over de Veiligheidsunie, dat in juli 2017 verschijnt, zal de resultaten bevatten van de brede beoordeling van de maatregelen van de Unie op het gebied van interne veiligheid en het inclusieve raadplegingsproces dat de Commissie in december 2016 is gestart.
(1) COM(2016) 379 final van 14.6.2016.
(2) COM(2016) 50 final van 2.2.2016.
(3) www.consilium.europa.eu/nl/meetings">www.consilium.europa.eu/nl/meetings .
(4) www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases">www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases .
(5) Via de IRU van Europol zijn 30 000 stukken als terroristisch materiaal gemeld aan de internetplatforms, waarna in gemiddeld 80 à 90% van de gevallen verwijdering volgde. Het door de internetsector ontwikkelde initiatief om een “hashtag-databank” op te zetten, zorgt ervoor dat terroristisch materiaal dat van een bepaald platform is verwijderd, niet op een ander platform wordt geüpload.
(6) De Commissie stemde in mei 2016 in met een gedragscode voor de bestrijding van illegale haatuitingen op internet, die werd ondertekend door Facebook, YouTube, Twitter en Microsoft. Deze partijen hebben zich ertoe verbonden meldingen van illegale haatuitingen snel en doeltreffend te beoordelen en de betrokken inhoud te verwijderen. De code is inmiddels een jaar van kracht en heeft al belangrijke vooruitgang opgeleverd. De ondernemingen hebben in tweemaal zoveel gevallen van illegale haatuitingen de inhoud verwijderd dan voordat de code werd afgesproken, en zij deden dat ook nog eens sneller.
(7) De Commissie zal deze groep in juli 2017 oprichten.
(8) Het netwerk voor voorlichting over radicalisering heeft de lidstaten opleiding en adviezen aangeboden en een groot aantal beste praktijken, richtsnoeren, handboeken en aanbevelingen ontwikkeld. De bestreken thema’s en kwesties omvatten onder meer polarisatie, radicalisering in gevangenissen, exitprogramma’s, gezinsondersteunende maatregelen, jongerenwerk en opleiding, buurtpolitie, communicatie en tegengeluiden, actieve betrokkenheid en empowerment van jongeren.
(9) Zie de tabel in bijlage 1 met de maatregelen die zijn genomen ter uitvoering van de mededeling uit juni 2016.
(10) De mededeling uit juni 2016 is gericht op zeven specifieke gebieden: 1) ondersteunen van onderzoek, documentatiewerk, monitoring en netwerken; 2) tegengaan van terroristische propaganda en haatuitingen op internet; 3) aanpakken van radicalisering in gevangenissen; 4) propageren van op integratie gericht onderwijs en gemeenschappelijke waarden van de EU; 5) propageren van een op integratie gerichte, open en weerbare samenleving, en contact zoeken met jongeren; 6) de veiligheidsdimensie van de strijd tegen radicalisering; en 7) de internationale dimensie.
(11) In het kader van Erasmus+ werd in 2016 meer dan 200 miljoen EUR besteed aan de ontwikkeling van nieuwe beleidsmatige aanpakken en praktijken door middel van 1200 transnationale partnerschapsprojecten met lokale actoren. De nadruk lag hierbij op inclusief onderwijs, jongerenwerk, burgerschap en intercultureel onderwijs. Een nieuwe toolkit, ontwikkeld in samenwerking met deskundigen van de lidstaten, biedt jongerenwerkers richtsnoeren en advies voor de omgang met jongeren die gewelddadig zouden kunnen radicaliseren. Ook heeft de Commissie een netwerk van rolmodellen in het leven geroepen, dat wordt uitgevoerd via Erasmus+. Dankzij dit initiatief zullen lokale actoren kleine EU-subsidies kunnen ontvangen voor het opzetten van pools van rolmodellen die activiteiten kunnen ontplooien om sociale inclusie onder leerlingen en jongeren te bevorderen.
(12) https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_nl .
(13) In mei 2017 startte de Commissie een online openbare raadpleging om nog in 2017 een voorstel te formuleren voor een aanbeveling van de Raad inzake het bevorderen van sociale inclusie en gedeelde waarden. Het doel is een beleidskader tot stand te brengen dat de lidstaten ondersteunt bij het stimuleren van inclusief onderwijs. Zulk onderwijs moet gedeelde waarden bevorderen en bijdragen tot het voorkomen van radicalisering die tot gewelddadig extremisme leidt.
(14) COM(2016) 377 final van 7.6.2016.
(15) Het Mondiaal fonds voor de mobilisatie en de weerbaarheid van gemeenschappen (Global Community Engagement Resilience Fund, GCERF), het Hedayah Centre of Excellence on Countering Violent Extremism en het International Institute for Justice and the Rule of Law.
(16) data.consilium.europa.eu/doc/document .
(17) COM(2017) 261 final van 16.5.2017.
(18) COM(2017) 352 final van 29.6.2017.
(19) Europees Agentschap voor het operationeel beheer van grootschalige IT-systemen op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht.
(20) COM(2016) 7 final van 19.1.2016.
(21) COM(2017) 344 final van 29.6.2017.
(22) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/joint-declaration-legislative-priorities-2017-jan2017_nl.pdf .
(23) COM(2016) 194 final van 6.4.2016.
(24) COM(2016) 731 final van 16.11.2016.
(25) ec.europa.eu/transparency/regexpert .
(26) Conclusies van de Raad over de verdere stappen voor het verbeteren van de informatie-uitwisseling en het waarborgen van de interoperabiliteit van de EU-informatiesystemen: data.consilium.europa.eu/doc/document .
(27) Voorstel voor een richtlijn inzake de strafrechtelijke bestrijding van het witwassen van geld, COM(2016) 826 final (21.12.2016).
(28) Voorstel voor een verordening betreffende de controle van liquide middelen die de Unie binnenkomen of verlaten, COM(2016) 825 final (21.12.2016).
(29) Voorstel voor een verordening inzake de wederzijdse erkenning van bevelen tot bevriezing en confiscatie, COM(2016) 819 final (21.12.2016).
(30) COM(2016) 450 final van 5.7.2016.
(31) Zie de tabel in bijlage 2 met de maatregelen die zijn genomen ter uitvoering van het actieplan van februari 2016.
(32) COM(2017) 340 final van 26.6.2017.
(33) SWD(2017) 275 final van 26.6.2017.
(34) www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases">www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases .